Wat is dag van het Afrikaanse Kind?

Dag van het Afrikaanse Kind (Day of the African Child) wordt elk jaar op 16 juni wereldwijd gehouden. Deze dag herdenkt het bloedige protest van zwarte scholieren in Soweto, Zuid-Afrika, in 1976. Tegelijk roept de dag op tot inzet voor de rechten, bescherming en ontwikkeling van kinderen in heel Afrika.

Het protest draaide om onderwijs. De apartheidspolitiek verplichtte zwarte scholieren om voortaan les te volgen in het Afrikaans, een taal die zij beschouwden als die van hun onderdrukker. In plaats van gehoord te worden, werden de scholieren met geweld neergeslagen. Wat begon als een vreedzame demonstratie eindigde in een bloedbad.

In Nederland is deze dag nauwelijks bekend. Er wordt zelden aandacht aan besteed in onderwijs of media. Dat is opvallend, want het Afrikaans – de taal die centraal stond in het protest – is direct verwant aan het Nederlands. Ook steunde Nederland het apartheidsregime decennialang politiek, economisch en cultureel. Ookontbreekt structurele reflectie op deze geschiedenis. Terwijl Zuid-Afrika jaarlijks herdenkt, blijft het in Nederland stil.

Geschiedenis en oorsprong

Op 16 juni 1976 verzamelden duizenden zwarte schoolkinderen zich in de township Soweto, ten zuidwesten van Johannesburg. Ze protesteerden tegen een decreet van de apartheidsregering dat het Afrikaans verplicht stelde als onderwijstaal voor vakken zoals wiskunde en aardrijkskunde. De maatregel werd gezien als vernederend en onderdrukkend, bovenop de al slechte onderwijskwaliteit die zwarte kinderen kregen opgelegd.

Kinderen liepen met spandoeken waarop stond: “Down with Afrikaans” en “If we must learn Afrikaans, Vorster must learn Zulu” – verwijzend naar de toenmalige premier van Zuid-Afrika. Wat volgde, is uitgegroeid tot één van de meest beruchte momenten van gewelddadig politieoptreden onder de apartheid. De politie opende het vuur op ongewapende scholieren. Honderden kinderen kwamen om. Veel meer raakten gewond of werden gearresteerd.

Het bekendste slachtoffer was de 13-jarige Hector Pieterson. Een foto waarop hij zwaargewond wordt weggedragen door een oudere leerling, met zijn zus huilend naast hem, ging de wereld rond. Die foto gaf een gezicht aan de gruwel van de apartheid en leidde tot internationale verontwaardiging.

In 1991 riep de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (nu de Afrikaanse Unie) 16 juni officieel uit tot Dag van het Afrikaanse Kind. Deze dag moest niet alleen dienen als herdenking, maar ook als oproep tot blijvende aandacht voor de rechten van kinderen in Afrika – en voor het recht op onderwijs, waardigheid en bescherming.

Wie doet er mee aan dag van het Afrikaanse Kind?

• Afrikaanse overheden: Organiseren debatten, herdenkingen en beleidsdialogen rond kinderrechten.
• Onderwijsinstellingen: Staan stil bij de geschiedenis van Soweto en bespreken de rechten van kinderen.
• Niet-gouvernementele organisaties: Werken aan programma’s voor onderwijs, gezondheid en bescherming van kwetsbare kinderen.
• Gemeenschappen: Houden lokale bijeenkomsten, herdenkingen en bewustwordingsacties.
• Internationale instanties: Zoals Unicef en Save the Children, gebruiken de dag om rapporten te publiceren en beleidsdruk op te voeren.

Slogans en thema’s

Elk jaar staat de dag in het teken van een actueel thema. Eerdere thema’s waren:

• Kwaliteitsonderwijs voor alle kinderen in Afrika
• De rol van kinderen in conflictgebieden
• Elimineer schadelijke praktijken zoals kinderhuwelijken
• Digitale toegang en bescherming voor kinderen

De slogans zijn vaak gericht op actie: recht op onderwijs, recht op bescherming, recht op participatie. Maar steeds met het besef dat deze rechten nog niet vanzelfsprekend zijn voor miljoenen kinderen.

Kleuren, symbolen en patronen

Kleuren

• Rood: Voor het bloed van de slachtoffers en het geweld van 1976.
• Groen: Voor de hoop op groei en ontwikkeling.
• Geel: Voor jeugd en energie.

Symbolen

• Boek: Voor onderwijs als sleutel tot verandering.
• Kindersilhouet: Voor het onschuldige verzet van jongeren.
• Kaart van Afrika: Voor continentale solidariteit.

Patronen

• Schildvormen: Voor bescherming en veerkracht.
• Afrikaanse textielmotieven: Voor cultuur en identiteit.
• Vuisten of opgestoken handen: Voor protest, kracht en stem geven.

Meest gebruikte hashtags

• #DagVanHetAfrikaanseKind
• #DayOfTheAfricanChild
• #Soweto1976
• #KinderrechtenAfrika
• #OnderwijsVoorElkKind

Hoe doe je mee aan dag van het Afrikaanse Kind?

• Lees over de opstand van Soweto: Begrijp wat er gebeurde, en waarom het relevant blijft.
• Gebruik je stem online: Deel verhalen, beelden of artikelen over kinderrechten en geschiedenis.
• Steun kinderrechtenorganisaties: Financieel, vrijwillig of door hun werk te verspreiden.
• Organiseer iets op school of in je gemeenschap: Herdenk, leer, en bespreek de link met Nederland.
• Reflecteer op de Nederlandse rol: Bespreek hoe onze geschiedenis verbonden is met Zuid-Afrika.

Waarom is dag van het Afrikaanse Kind belangrijk?

Deze dag herinnert ons eraan dat kinderen soms voorop lopen in de strijd voor rechtvaardigheid. In 1976 waren het scholieren, geen volwassenen, die opstonden tegen een onderdrukkend systeem. Hun moed was groot. Hun offers waren zwaar. Zij betaalden met hun leven voor de simpele wens om onderwijs te krijgen in een taal die ze begrepen.

Tegelijk laat de dag zien hoe ongelijk de situatie in Afrika nog steeds is. Miljoenen kinderen gaan niet naar school. Velen worden geconfronteerd met geweld, uitbuiting, honger of ziekte. Meisjes zijn extra kwetsbaar. Kinderen in conflictgebieden worden vaak over het hoofd gezien.

Deze dag is een oproep tot actie. Tot erkenning. Tot structurele verandering. En ook tot zelfonderzoek. Nederland speelde een historische rol in Zuid-Afrika – in de taal, in de cultuur, en in de politieke steun aan het regime. Wie kinderen in Afrika vandaag écht wil steunen, kan niet om dat verleden heen.