Sensorische overprikkeling of sensorische overbelasting

Sensorische overprikkeling of zintuiglijke overbelasting gebeurt wanneer je meer input van je vijf zintuigen krijgt dan je hersenen kunnen sorteren en verwerken. Meerdere gesprekken die in één kamer aan de gang zijn, knipperende bovenlichten, of een luidruchtig feest kunnen allemaal de symptomen van overprikkeling of zintuiglijke overbelasting veroorzaken.

De triggers zijn per persoon verschillend. Overprikkeling wordt in verband gebracht met verschillende andere gezondheidsaandoeningen, waaronder autisme, sensorische verwerkingsstoornis, post-traumatische stress stoornis (PTSS), en fibromyalgie.

Symptomen van sensorische overbelasting

Symptomen van sensorische overbelasting verschillen per geval. Enkele veel voorkomende symptomen zijn:

• moeite met concentreren door concurrerende zintuiglijke input
• extreme prikkelbaarheid
• rusteloosheid en onbehagen
• drang om je oren te bedekken of je ogen af te schermen tegen zintuiglijke input
• je overprikkeld of “opgewonden” voelen
• stress, angst, of bezorgdheid over je omgeving
• hogere niveaus dan gewoonlijk van gevoeligheid voor texturen, stoffen, kledinglabels, of andere dingen die tegen de huid kunnen schuren

Wat veroorzaakt sensorische overbelasting?

Je hersenen werken meestal als een prachtig, ingewikkeld computersysteem. Je zintuigen geven informatie uit je omgeving door en je hersenen interpreteren de informatie en vertellen je hoe je moet reageren. Maar als er sprake is van concurrerende zintuiglijke informatie kunnen je hersenen die niet allemaal tegelijk interpreteren. Voor sommige mensen voelt dit aan als “vastlopen”; je hersenen kunnen geen prioriteit geven aan welke zintuiglijke informatie ze zich moeten concentreren.

Je hersenen sturen je lichaam dan de boodschap dat je weg moet van een deel van de zintuiglijke input die je ervaart. Je hersenen voelen zich opgesloten door alle input die ze krijgen, en je lichaam begint in een kettingreactie in paniek te raken.

Aandoeningen die gepaard gaan met sensorische overbelasting

Iedereen kan zintuiglijke overbelasting ervaren. Zintuiglijke overbelasting is ook een veel voorkomend symptoom van bepaalde gezondheidsziekten.

Autisme en sensorische overbelasting

Wetenschappelijk onderzoek en getuigenissen uit de eerste hand vertellen ons dat mensen met autisme zintuiglijke informatie anders ervaren. Autisme wordt in verband gebracht met overgevoeligheid voor zintuiglijke input, waardoor zintuiglijke overbelasting waarschijnlijker wordt.

ADHD en sensorische overbelasting

Bij aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) concurreert zintuiglijke informatie om de aandacht van je hersenen. Dit kan bijdragen tot symptomen van zintuiglijke overbelasting.

PTSS of angststoornis en sensorische overbelasting

Psychische aandoeningen zoals gegeneraliseerde angststoornis en PTSS kunnen zintuiglijke overbelasting uitlokken. Anticipatie, vermoeidheid en stress kunnen allemaal bijdragen tot een zintuiglijke overbelasting, waardoor de zintuigen tijdens paniekaanvallen en PTSS episoden verhoogd aanvoelen.

Fibromyalgie en sensorische overbelasting

Fibromyalgie houdt verband met abnormale zintuiglijke verwerking. Onderzoekers zijn nog bezig te begrijpen hoe dit verband houdt met fibromyalgie pijn. Frequente zintuiglijke overbelasting kan een symptoom van fibromyalgie zijn.

MS en sensorische overbelasting

Sommige mensen die multiple sclerose (MS) hebben melden dat ze sensorische overbelasting ervaren als een symptoom van de aandoening. Omdat MS een aandoening is die te maken heeft met zenuwimpulsen, is het logisch dat te veel stimulatie van je zintuigen zintuiglijke overbelasting kan uitlokken, vooral als je een opflakkering van MS symptomen hebt.

Andere aandoeningen en sensorische overbelasting

Andere aandoeningen die verband houden met zintuiglijke overbelasting zijn o.a:

sensorische verwerkingsstoornis
chronisch vermoeidheidssyndroom
Tourette syndroom

Andere vormen van overbelasting of overprikkeling

Je kunt behalve door zintuiglijke prikkels ook door cognitieve en emotionele prikkels overprikkeld raken. Ook andere mensen kunnen prikkels afgeven waar je overprikkeld van kunt raken. Vaak gaan deze vormen van overprikkeling of overbelasting samen.

Hoe kun je omgaan met sensorische overbelasting?

Als je weet dat je zintuigen snel overweldigd raken en sensorische overbelasting veroorzaken kun je met de aandoening leren omgaan door je triggers te herkennen. Het kan wat tijd kosten, maar werk eraan om te begrijpen wat je zintuiglijke overbelastingservaringen gemeen hebben.

Sommige mensen worden meer getriggerd door geluiden, terwijl anderen getriggerd worden door pulserende lichten en grote mensenmassa’s.Je kunt proberen om triggers van zintuiglijke overbelasting te vermijden als je eenmaal weet wat het bij jou veroorzaakt.

Je kunt ook dezelfde activiteiten doen en dezelfde evenementen bijwonen die je zou doen als je deze aandoening niet had. Je kunt proactief omgaan met zintuiglijke overbelasting door creatief na te denken over hoe je zintuiglijke input kunt verminderen als je in triggerende situaties bent. Vragen om het licht of de muziek zachter te zetten en deuren sluiten om geluidsoverlast te beperken als je een sociale bijeenkomst binnengaat, zijn preventieve stappen die je kunt nemen voordat de zintuiglijke overbelasting toeslaat.

Andere tips:

• Neem een lijstje mee naar de winkel om je te concentreren op de taak die je te doen staat. Dit kan helpen voorkomen dat je overweldigd raakt door de keuzemogelijkheden, geuren en geluiden als je aan het winkelen bent.
• Houd gesprekken in de hoeken van de kamer of in aparte kamers als je op een grote bijeenkomst bent.
• Houd een plan bij je als je een zeer stimulerende omgeving binnengaat. Schrijf je triggers op en wijs van tevoren veilige ruimtes aan en deel het plan met iemand die je vertrouwt. Dit kan helpen de angst voor zintuiglijke overbelasting te verminderen.
• Plan om evenementen vroeg te verlaten, zodat je het gevoel hebt dat je een ontsnappingsmogelijkheid hebt.
• Neem voldoende rust en drink veel water. Dit helpt je hersenen optimaal te functioneren.

Hoe kun je omgaan met sensorische overbelasting bij je kind?

Een kind dat sensorische overbelasting ervaart heeft niet noodzakelijk een verwante aandoening. De hersenen van kinderen zijn nog volop in ontwikkeling en leren hoe ze de verschillende soorten prikkels moeten sorteren. Dat betekent dat kinderen meer kans hebben dan volwassenen om sensorische overbelasting te ervaren.

Vroegtijdig de tekenen van sensorische overbelasting leren herkennen kan je helpen de reacties van je kind te beheersen. Tekenen van sensorische overprikkeling zijn: je kind huilt onbedaarlijk als zijn of haar gezicht nat wordt, reageert intens op harde geluiden, of wordt angstig als hij of zij een groep binnengaat.

Als je eenmaal geleerd hebt de triggers van je kind te herkennen kun je hem of haar langzaam leren hoe het sensorische overbelasting kan herkennen. Je kind taal geven om uit te leggen wat er gebeurt en hem of haar te laten weten dat de manier waarop hij of zij zich voelt normaal, valide en een tijdelijke toestand is, kan hem of haar helpen ermee om te gaan. Je kunt merken dat je bepaalde situaties die je kind triggeren het beste helemaal kunt vermijden.

Sensorische overprikkeling kan grote problemen opleveren voor kinderen op school, waar jonge leerlingen een levendige zintuiglijke omgeving moeten leren kennen. Kinderen die sensorische overbelasting ervaren kunnen met een ergotherapeut of andere specialist samenwerken om zich aan de schoolomgeving aan te passen.

Frequente symptomen van sensorische overbelasting kunnen erop wijzen dat je kind een sensorische verwerkingsstoornis heeft. Beperkte expressie van emoties, gebrek aan oogcontact, moeite om zich te concentreren, zelfs in een rustige omgeving, en vertraagde spraakontwikkeling zijn allemaal vroege tekenen van deze aandoeningen. Spreek met je arts over de zorgen die je hebt over de ontwikkeling van je kind.

Behandeling van sensorische overbelasting

Er zijn momenteel niet veel behandelingsmogelijkheden voor sensorische overbelasting. De meeste behandelingen komen neer op het vermijden van triggersituaties en je lichaam zo goed mogelijk uitgerust en gehydrateerd houden.

Ergotherapie en voedingstherapie kunnen kinderen helpen om met prikkels en triggers om te gaan. Een therapiemethode die sensorische integratie heet lijkt te werken, hoewel onderzoekers nog steeds bezig zijn te begrijpen hoe sensorische integratie de hersenen helpt.

Het behandelen van verwante aandoeningen kan de symptomen van sensorische overbelasting verbeteren. Van het medicijn aripiprazol is bijvoorbeeld aangetoond dat het de sensorische verwerking verbetert bij mensen met autisme.

Sensorische overbelasting of sensorische overprikkeling kan overweldigend aanvoelen, maar als je manieren vindt om ermee om te gaankrijg je de controle weer terug. Als je sensorische overbelasting ervaart is er niets mis mee om jezelf uit de situatie te halen om de stimulatie van je hersenen te verminderen.

Als je kind een sensorische overbelasting ervaart, probeer je kind dan woorden te geven die hij of zij kan gebruiken om uit te leggen hoe hij of zij zich voelt. Als jij of je kind vaak sensorisch overprikkeld is, praat dan met je arts over mogelijke gerelateerde aandoeningen.