Hoogbegaafdheid en autisme worden soms met elkaar verward omdat bepaalde gedragingen en eigenschappen kunnen overlappen. Kinderen en volwassenen die hoogbegaafd zijn, kunnen bijvoorbeeld intense interesses ontwikkelen, moeite hebben met sociale situaties of gevoelig zijn voor prikkels – kenmerken die ook vaak bij autisme voorkomen. Toch zijn er grote verschillen tussen hoogbegaafdheid en autisme, vooral in de manier waarop mensen denken, communiceren en hun emoties ervaren. Het is belangrijk om deze verschillen te begrijpen, zodat er geen verwarring ontstaat en een juiste diagnose kan worden gesteld. In dit artikel worden de belangrijkste verschillen tussen autisme en hoogbegaafdheid uitgelegd.
1. Cognitieve flexibiliteit
Een van de grootste verschillen tussen autisme en hoogbegaafdheid is de mate van cognitieve flexibiliteit.
- Hoogbegaafdheid: Hoogbegaafde kinderen en volwassenen zijn vaak heel flexibel in hun denken. Ze kunnen snel schakelen tussen verschillende onderwerpen en nieuwe informatie snel verwerken. Ze begrijpen abstracte en complexe ideeën en kunnen die makkelijk combineren om creatieve oplossingen te bedenken.
- Autisme: Mensen met autisme kunnen juist moeite hebben met cognitieve flexibiliteit. Ze houden vaak vast aan vaste routines en voorspelbare patronen. Veranderingen in hun omgeving of routine kunnen verwarring of angst oproepen. Ze hebben vaker moeite met abstracte concepten en denken liever concreet.
2. Sociale interacties
Sociale interacties zijn een ander duidelijk verschil tussen mensen met autisme en hoogbegaafden.
- Hoogbegaafdheid: Hoogbegaafde kinderen kunnen zich soms moeilijk aanpassen aan leeftijdsgenoten vanwege hun afwijkende interesses of hun hoger cognitief niveau. Dit kan ervoor zorgen dat ze zich niet begrepen voelen of zich vervelen in sociale situaties. Toch zijn ze in staat om sociale signalen te herkennen en erop in te spelen, hoewel ze zich soms bewust kunnen afzonderen als ze zich niet uitgedaagd voelen.
- Autisme: Mensen met autisme hebben vaak meer moeite met het herkennen en interpreteren van sociale signalen, zoals gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal of subtiele hints. Ze kunnen sociaal ongemakkelijk zijn of moeite hebben met het aangaan van diepgaande relaties. Hun sociale uitdagingen zijn meestal inherent aan de stoornis en niet per se het gevolg van verveling of intellectuele afstand.
3. Intense interesses
Zowel mensen met autisme als hoogbegaafden kunnen zeer intense interesses hebben, maar de manier waarop deze interesses zich uiten, verschilt.
- Hoogbegaafdheid: Hoogbegaafde mensen hebben vaak brede en diepgaande interesses. Ze kunnen in korte tijd veel informatie verzamelen en willen graag hun kennis delen. Deze interesses kunnen sterk wisselen en zich richten op diverse, vaak complexe onderwerpen. Ze zoeken actief naar nieuwe kennis en kunnen zich soms tijdelijk verdiepen in een onderwerp om het daarna weer los te laten.
- Autisme: Mensen met autisme hebben vaak zeer specifieke, diepgaande interesses die langdurig kunnen aanhouden. Deze interesses kunnen soms repetitief zijn, en ze kunnen moeite hebben om van onderwerp te wisselen. Het gaat vaak om een focus op details of patronen die voor anderen minder relevant lijken. Ze vinden veel plezier in het herhalen van deze specifieke onderwerpen of handelingen.
4. Zintuiglijke gevoeligheid
Beide groepen kunnen gevoelig zijn voor zintuiglijke prikkels, maar er zijn verschillen in de manier waarop ze dit ervaren en ermee omgaan.
- Hoogbegaafdheid: Hoogbegaafde mensen kunnen gevoelig zijn voor zintuiglijke prikkels (bijvoorbeeld fel licht of harde geluiden), maar ze weten vaak goed hoe ze hiermee om moeten gaan. Ze kunnen bewust prikkels vermijden door zich terug te trekken, maar zijn niet altijd overgevoelig. Deze gevoeligheid hangt vaak samen met hun verhoogde alertheid en snelle denkvermogen.
- Autisme: Bij mensen met autisme is zintuiglijke gevoeligheid vaak een prominenter kenmerk. Ze kunnen extreem gevoelig zijn voor bepaalde prikkels, zoals geluiden, texturen of visuele stimuli, en dit kan hen sterk van slag brengen. Dit kan leiden tot overprikkeling en stress, en zij kunnen moeite hebben om deze prikkels te vermijden of te verwerken.
5. Communicatie
Ook op het gebied van communicatie zijn er duidelijke verschillen.
- Hoogbegaafdheid: Hoogbegaafde mensen hebben vaak een uitgebreide woordenschat en kunnen complexe, abstracte ideeën verwoorden. Ze passen hun taalgebruik vaak aan aan hun gesprekspartner en kunnen makkelijk verschillende communicatiestijlen gebruiken.
- Autisme: Mensen met autisme kunnen moeite hebben met pragmatische communicatie, zoals het begrijpen van sarcasme, metaforen of indirecte uitspraken. Hun taalgebruik kan letterlijk en rechtlijnig zijn, en ze hebben vaak moeite om hun manier van communiceren aan te passen aan verschillende sociale situaties.
6. Emotionele beleving
Ten slotte zijn er verschillen in de manier waarop emoties worden beleefd en geuit.
- Hoogbegaafdheid: Hoogbegaafde mensen ervaren emoties vaak intens en hebben een diep begrip van hun eigen gevoelens. Ze kunnen deze emoties ook goed verwoorden. Ze zijn vaak empathisch en gevoelig voor de gevoelens van anderen, hoewel ze soms moeite kunnen hebben met het plaatsen van hun eigen emoties.
- Autisme: Mensen met autisme kunnen moeite hebben met het herkennen en uiten van emoties, zowel bij zichzelf als bij anderen. Dit betekent niet dat ze geen emoties ervaren, maar eerder dat ze het moeilijk vinden om deze op de juiste manier te interpreteren of te communiceren.
Tenslotte
Hoewel er overlappende kenmerken zijn tussen hoogbegaafdheid en autisme, zijn de onderliggende oorzaken en uitingen vaak heel verschillend. Hoogbegaafdheid gaat gepaard met cognitieve flexibiliteit, sociale aanpassingsmogelijkheden en brede interesses, terwijl autisme wordt gekenmerkt door concrete denkpatronen, moeite met sociale interacties en langdurige, specifieke interesses. Een goede diagnose is belangrijk om te voorkomen dat hoogbegaafdheid wordt verward met autisme, zodat iemand de juiste ondersteuning kan krijgen.
Waarom word je steeds verliefd op hetzelfde type?
Lees het in het artikel Lovemaps: de verborgen blauwdruk van onze liefde.
Boekentip:
Een toekomst zonder vroeger (Sammie Wolf)
Sammie is begin twintig en worstelt met de gevolgen van onveilige hechting en emotionele verwaarlozing. Het ontbreken van een emotioneel veilige basis in haar jeugd sijpelt door in haar volwassen leven. In de openhartige verhalen in Een toekomst zonder vroeger deelt Sammie hoe een onveilige hechting en emotionele verwaarlozing voor haar voelen, en hoe ze zichzelf steeds beter leert begrijpen.