Het Zweedse concept vliegschaamte belichaamt een echt 21e-eeuws fenomeen. Het is dat ijzige gevoel dat je krijgt als je een vliegtuig neemt, omdat je weet hoe slecht het voor het milieu is om te vliegen. Vliegschaamte is net als klimaatangst geen officieel psychisch probleem.
Het woord ‘vliegschaamte’ komt van het Zweedse ‘flugsham’ of ‘flygskam’ . Veel Noord-Europeanen hebben last van vliegschaamte vanwege het klimaat: ze reizen alleen via de grond. Het reizen per trein wordt daarom steeds populairder.
De Zweden behoren tot de frequente vliegers. Ze vliegen 7 keer meer dan de gemiddelde wereldburger. Terwijl de totale CO2-uitstoot van Zweden sinds 1990 met 24% is gedaald, is het luchtverkeer in die tijd met 61% gegroeid.
Een vooraanstaand schrijver in een populaire krant klaagde over “idiote levensstijl” van frequent vliegen en noemde het de “duurste zelfmoord in de wereldgeschiedenis”. Veel onderzoekers en kunstenaars reageerden daarop. Vliegen is voor hen geen alternatief meer. Een beroemde athleet, Björn Ferry, staat erom bekend alleen naar sportevenementen te gaan als hij er met de trein kan komen.
Ze realiseren zich dat ze niet verder kunnen gaan met het uitbreiden van de luchtvaart. Een Facebook-pagina over reizen per langeafstandstrein, in plaats van per vliegtuig, kreeg in een paar maanden tijd 30.000 volgers. De hashtag in Zweden is #jagstannarpåmarken: “Ik blijf op de grond”.
De trend verspreidt zich langzaam over de grenzen van Zweden, onder de internationale hashtag #flyingless. Ook in Nederland lopen verschillende initiatieven om mensen te bewegen tot ander reisgedrag. Zo voert de Jonge Klimaatbeweging campagne voor een duurzaam Europees transportbeleid. Onder de hashtag #ikreisanders pleiten ze voor alternatief vervoer ten opzichte van luchtvaart als dat voorhanden is.
