Wat is een droom?
Bijna iedereen heeft wel eens een droom gehad, zelfs van blinde mensen is bekend dat ze in beelden dromen. Een droom is een reeks van gedachten, beelden of gewaarwordingen die zich in de geest voordoen tijdens de slaap. Het is een functie van de hersenen. Dromen kan zich voordoen als specifieke gebieden van de hersenen worden geactiveerd door middel van opeenvolgende elektrische patronen en chemische activiteit.
Het exacte doel van dromen wordt nog steeds onderzocht. Het lijkt een belangrijke rol te spelen bij opslag van dingen in je geheugen, inclusief de eliminatie van irrelevante ervaringen die je die dag hebt meegemaakt. Het is ook belangrijk om te leren en problemen op te lossen.
Dromen en slaapfases
Levendige dromen – een droom waarin je bijna in een film speelt met jou als acteur – worden geassocieerd met het stadium REM (“rapid eye movement”) in je slaap. Deze staat van slaap werd voor het eerst ontdekt door William Dement, de vader van de slaapgeneeskunde.
REM-slaap komt met tussenpozen gedurende de nacht. De eerste periode van REM kan worden opgemerkt 90 tot 120 minuten in de nacht. Als het vroeg optreedt, in minder dan 15 minuten, kan dit een teken van narcolepsie zijn. REM-slaap-periodes worden langer naar de ochtend toe. Als gevolg hiervan kan het laatste derde deel van de nacht voornamelijk bestaan uit REM-slaap. Het is gebruikelijk om ‘s morgens uit de laatste periode van REM wakker te worden.
REM wordt geassocieerd met intense activiteit in de hersenen. In feite gebruiken de hersenen in dit REM-slaap evenveel energie (en glucose) als wanneer je wakker bent. De spieren die de ogen controleren zijn actief, evenals het middenrif dat verantwoordelijk is voor het behoud van de ademhaling. De rest van de belangrijkste skeletspieren van het lichaam zijn, als je niet lijdt aan een slaapziekte, over het algemeen in slaaptoestand verlamd. Dit voorkomt dat je ook handelt zoals je dromen zich voordoet.
Vreemd genoeg is het ook mogelijk om in niet-REM-slaap fragmentarische dromen te ervaren. Dit omvat de lichtere stadia van de slaap (de zogenaamde fase 1 en fase 2) en de langzame golfslaap (de zogenaamde fase 3). Men gelooft dat de inhoud van dromen in niet-REM simplistischer is. Het kan een droom over een beeld, een idee of een concept zijn dat meer statisch is. Als je REM-gerelateerde dromen ziet als en film, kun je niet-REM-dromen vergelijken met een foto.
Waarom dromen worden vergeten
Er zijn een paar mogelijke verklaringen waarom je je dromen niet herinnert. Ten eerste is het mogelijk dat je geen of weinig REM-slaap hebt. Geneesmiddelen kunnen de REM-slaap onderdrukken. Met name antidepressiva lijken een sterke invloed te hebben op het uitstellen of verminderen van de hoeveelheid REM-slaap. Alcohol kan ook als REM-slaapremmer werken, tenmminste tot de invloed afneemt.
Als je wel REM-slaap hebt is het mogelijk dat je de levendige dromen die ermee gepaard gaan niet meer kan terugroepen. Als er een overgang is van de REM-slaap naar een andere slaaptoestand (fase 1 of fase 2) voordat je wakker wordt, kunnen de dromen vergeten worden.
Dromen vervagen tenslotte snel na het ontwaken. De elektrische signalen en chemische handtekeningen die de ervaring van de droom vormen, kunnen verdwijnen als je wakker wordt. Het is mogelijk dat elementen van de droom later op de dag teruggeroepen worden, misschien door een ervaring die hetzelfde gebied van de hersenen die de droom creëerde reactiveert.
Dromen (of nachtmerries) die geassocieerd worden met intense emoties, waaronder angst, blijven langer hangen dan dromen met minder emotionele dromen.
Wat is de invloed van slaapproblemen en -stoornissen op het herinneren van dromen?
Slaapproblemen en -stoornissen kunnen van invloed zijn op het terugroepen van dromen.
Het is waarschijnlijker dat je dromen herinnert als je staat van REM-slaap gefragmenteerd is. Wekkers onderbreken de REM-slaap tegen de ochtend. Het is mogelijk om weer in slaap te vallen en herhaaldelijk dezelfde droomervaring te beleven.
Onbehandelde obstructieve slaapapneu kan ook bijdragen aan een gefragmenteerde REM-slaap, omdat een verstoorde ademhaling optreedt door ontspanning van de luchtwegspieren. Voor sommigen kan dit leiden tot een verhoogde terugroeping van dromen (inclusief dromen over verdrinken of stikken). Slaapapneu kan eveneens leiden tot REM-slaaptekort.
Mensen met narcolepsie ervaren plotselinge slaapovergangen die bijdragen aan het terugroepen van dromen, slaapgerelateerde hallucinaties en slaapverlamming.
Slechte slaapgewoonten, stress, en de psychiatrische problemen kunnen slaap ook versplinteren en het aantal dromen en het herinneren ervan verhogen.
Hoe kan ik het herinneren van dromen verbeteren?
Als je geïnteresseerd bent in het verbeteren van je droomherinnering, overweeg dan een eenvoudige verandering: houd een droomdagboek bij. Door een pen en een notitieboekje op het nachtkastje naast het bed te bewaren, wordt het gemakkelijk om dromen onmiddellijk na het ontwaken snel op te schrijven, nog voor ze de kans hebben om te vervagen. Dit kan verbeteringen in het terugroepen van dromen stimuleren. Als je je gekrabbelde notities nog kan lezen als je wakker bent kun je nadenken over de betekenis van je dromen.
Dromen zijn een fascinerend onderdeel van de slaap en het leven wordt verrijkt door de ervaring van deze verschijnselen. Hoewel je je misschien verontrust voelt als je je dromen niet meer herinnert, kun je er zeker van zijn dat deze staat van slaap waarschijnlijk nog steeds optreedt. De resultaten, van geheugenverwerking tot leren en het oplossen van problemen, spelen zich net onder de oppervlakte van je bewustzijn af.
Bronnen
- Dement W, Kleitman N. The relation of eye movements during sleep to dream activity: an objective method for the study of dreaming. J Exp Psychol. 1957;53(5):339-46. doi:10.1037/h0048189
- Freud S, Strachey J. The Interpretation of Dreams. New York: Science Editions; 1961.
- Schredl M. Dreams in patients with sleep disorders. Sleep Med Rev. 2009;13(3):215-21. doi:10.1016/j.smrv.2008.06.002