Dissociatieve amnesie is een geheugenstoornis waarbij iemand niet meer in staat is om belangrijke persoonlijke herinneringen op te halen. Dit type geheugenverlies wordt niet veroorzaakt door een lichamelijke oorzaak zoals een neurologische aandoening, maar door psychische factoren. Dissociatieve amnesie treedt meestal op na extreme stress of trauma. Het brein reageert op deze heftige gebeurtenissen door zich af te sluiten voor herinneringen die te pijnlijk zijn om te verwerken. Het geheugenverlies kan kort zijn, maar soms gaat het om langere periodes waarin herinneringen volledig ontbreken.
Het bijzondere aan dissociatieve amnesie is dat mensen zich vaak niet bewust zijn van de ontbrekende herinneringen. Het kan voor anderen lijken alsof iemand bepaalde momenten of periodes in zijn leven nooit heeft meegemaakt. In plaats van terug te kijken op het trauma, sluit het brein zich ervoor af, als een soort beschermingsmechanisme. Dit mechanisme zorgt ervoor dat iemand niet constant wordt geconfronteerd met overweldigende emoties die voortkomen uit het trauma.
Verschillende vormen van dissociatieve amnesie
Er zijn verschillende vormen van dissociatieve amnesie, afhankelijk van de duur en de mate van het geheugenverlies. De meest voorkomende vormen zijn:
- Gelokaliseerde amnesie: Hierbij kan iemand zich een specifieke traumatische gebeurtenis of periode in het leven niet herinneren. Bijvoorbeeld: iemand kan een heel levensjaar vergeten dat erg stressvol of pijnlijk was.
- Selectieve amnesie: Iemand herinnert zich bepaalde details van een traumatische gebeurtenis niet, maar heeft wel een vage herinnering aan de rest van de gebeurtenis. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren na een ernstig ongeluk, waarbij de herinneringen aan het exacte moment van impact worden geblokkeerd, maar de rest van de dag nog wel in grote lijnen herinnerd wordt.
- Algemene amnesie: Bij deze zeldzamere vorm kan iemand zich helemaal niets meer herinneren van zijn of haar leven. Het gaat dan niet alleen om een specifieke gebeurtenis, maar om alle persoonlijke informatie. Dit kan leiden tot een toestand waarin iemand volledig gedesoriënteerd is en zelfs zijn eigen identiteit kwijt is.
- Continue amnesie: Hierbij kan iemand zich na een bepaalde gebeurtenis niets meer herinneren en blijven ook nieuwe herinneringen moeilijk toegankelijk. Elke nieuwe ervaring wordt als het ware direct vergeten.
Oorzaken van dissociatieve amnesie
Dissociatieve amnesie ontstaat vaak na zeer stressvolle of traumatische gebeurtenissen. Dit kan bijvoorbeeld een ernstig ongeluk zijn, mishandeling, seksueel geweld, oorlogservaringen of andere ingrijpende ervaringen. Het brein kiest ervoor om zichzelf te beschermen door herinneringen aan deze gebeurtenissen te blokkeren. Hoewel dit in eerste instantie lijkt te helpen om met het trauma om te gaan, kan het later in het leven voor problemen zorgen. Omdat de herinneringen nog steeds invloed uitoefenen op iemands emotionele toestand, kan het verwerken van deze herinneringen essentieel zijn voor herstel.
Hoe voelt dissociatieve amnesie?
Voor iemand met dissociatieve amnesie kan het leven verwarrend zijn. Het ontbreken van persoonlijke herinneringen kan leiden tot desoriëntatie en gevoelens van vervreemding. Het idee dat er gaten in het geheugen zitten kan angst oproepen en het kan moeilijk zijn om te vertrouwen op wat je wel denkt te herinneren. Soms komen herinneringen onverwacht terug, meestal door een bepaalde trigger die lijkt op de oorspronkelijke traumatische gebeurtenis. Deze terugkerende herinneringen kunnen zowel verhelderend als overweldigend zijn.
Kenmerken van dissociatieve amnesie
- Niet in staat zijn belangrijke persoonlijke herinneringen op te halen
- Geheugenverlies na een ingrijpende gebeurtenis of periode van extreme stress
- Er is geen medische of lichamelijke oorzaak voor het geheugenverlies
- Grote periodes of specifieke momenten uit het leven lijken gewist
- Herinneringen kunnen plotseling terugkomen, vaak door een trigger
- Verwardheid en desoriëntatie over de vergeten periodes
Behandeling van dissociatieve amnesie
Behandeling richt zich meestal op het helpen terughalen van de geblokkeerde herinneringen en het verwerken van het trauma dat aan de basis ligt. Psychotherapie, vooral traumagerichte therapieën zoals EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), kunnen effectief zijn. Hierbij leert iemand om de herinneringen aan het trauma in een veilige omgeving te verwerken. Soms komen de herinneringen niet volledig terug, maar het doel van de therapie is om iemand te helpen omgaan met het trauma zonder overweldigd te worden door de emoties die daarbij horen.
Naast therapie kan het helpen om een ondersteunend netwerk op te bouwen van vrienden en familie. Mensen met dissociatieve amnesie voelen zich vaak geïsoleerd of onbegrepen, en sociale steun kan hen helpen om zich meer verbonden te voelen en grip te krijgen op hun situatie. Medicatie wordt soms voorgeschreven om bijkomende symptomen zoals angst of depressie te behandelen, maar speelt meestal een ondergeschikte rol in de behandeling van de amnesie zelf.
Conclusie
Dissociatieve amnesie is een complexe aandoening die ontstaat als reactie op trauma of extreme stress. Het geheugenverlies kan sterk variëren, van specifieke gebeurtenissen tot grote delen van iemands leven. Hoewel dit mechanisme het brein beschermt tegen pijnlijke herinneringen kan het later in het leven voor verwarring en emotionele problemen zorgen. Behandeling is vaak gericht op het verwerken van het trauma en het herstellen van vertrouwen in het eigen geheugen en de eigen identiteit.
Waarom word je steeds verliefd op hetzelfde type?
Lees het in het artikel Lovemaps: de verborgen blauwdruk van onze liefde.
Boekentip:
Een toekomst zonder vroeger (Sammie Wolf)
Sammie is begin twintig en worstelt met de gevolgen van onveilige hechting en emotionele verwaarlozing. Het ontbreken van een emotioneel veilige basis in haar jeugd sijpelt door in haar volwassen leven. In de openhartige verhalen in Een toekomst zonder vroeger deelt Sammie hoe een onveilige hechting en emotionele verwaarlozing voor haar voelen, en hoe ze zichzelf steeds beter leert begrijpen.