Ketamine tegen depressie

Ketamine, bekend als verdovingsmiddel en als psychedelische drugs, wordt onderzocht als veelbelovend middel tegen ernstige suïcidale depressies. Het lijkt een van de snelst werkende antidepressiva. Soms vermindert het depressieve symptomen of zelfs zelfmoordgedachten al in een paar uur.

De partydrug ketamine is in hoge dosis een narcosemiddel, maar bij lagere dosering kan het binnen enkele uren een depressie helpen opklaren. Daarom staat het middel in de belangstelling als antidepressivum. Helaas kent de stof in hoge dosering veel schadelijke bijwerkingen, waaronder waanbeelden en geheugenschade. Onderzoek naar de langetermijneffecten van gebruik in lage dosering loopt nog.

Onderzoek naar ketamine als antidepressivum

Ketamine wordt al twintig jaar lang gezien als een veelbelovend middel tegen depressie en suïcidaliteit. Uit tientallen studies met eenmalige minidoses van 30 à 40 milligram blijkt dat ketamine effectiever is tegen suïcidaliteit en depressies dan bestaande antidepressiva. Bij de mensen die er baat bij hebben, werkt het vrijwel meteen.

Een van de eerste studies naar het effect van ketamine op depressie was een kleine studie van The National Institute of Mental Health in 2006. Achttien uitbehandelde depressieve patiënten werden willekeurig geselecteerd om een ​​enkele intraveneuze dosis ketamine of een placebo te ontvangen. Bij 71 procent van degenen die ketamine kregen verbeterden de depressiesymptomen binnen een dag. 29 procent van de patiënten had vrijwel geen symptomen meer. Dertig procent van de patiënten die ketamine kregen voelde zeven dagen later nog steeds het effect van de behandeling.

In augustus 2010 verschenen in de Archives of General Psychiatry de resultaten van een kleine studie onder mensen met een behandelingsresistente bipolaire stoornis.  Binnen 40 minuten voelden negen van de zestien (56 procent) van de deelnemers die ketamine kregen minstens 50 procent vermindering van de depressiesymptomen, en twee van de zestien (13 procent) waren depressievrij. Het effect duurde gemiddeld ongeveer een week.

Dit zijn kleine en kortdurende studies. Om bewijs te leveren zijn er grote studies nodig. Meestal worden die gefinancierd door de farmaceutische industrie, maar dat gebeurt met ketamine niet omdat de stof niet meer te patenteren is. Omdat ketamine al jaren als narcosemiddel voor kan worden geschreven, valt er weinig aan te verdienen.

Werking ketamine tegen depressie

Uit een studie van UT Southwestern Medical Center in Nature van juni 2017 blijkt dat ketamine een eiwit blokkeert die verantwoordelijk is voor een reeks normale hersenfuncties. Het blokkeren van de N-methyl-D-aspartaat (NMDA)-receptor creëert volgens de onderzoekers de initiële antidepressieve reactie.

Vermoed wordt dat ketamine daarnaast depressieve gevoelens tegengaat door het brein aan te zetten tot het vormen van nieuwe verbindingen. Daardoor wordt de communicatie tussen de zenuwcellen in de hersenen versterkt. Dit is vooral belangrijk in hersengebieden die bij mensen met depressie minder actief zijn, zoals de hippocampus.

Gebruik van ketamine als antidepressivum

Eind 2019 werd esketamine-neusspray als middel tegen depressie in de EU goedgekeurd door de Europese geneesmiddelenautoriteit EMA en enkele maanden later begonnen de eerste behandelingen. 

Er zijn zo’n 10 tot 15 centra in Nederland die een behandeling met (es)ketamine toepassen bij depressieve patiënten. Sommige dienen het middel via de neusspray toe, sommige op een andere manier, zoals via een infuus of in tabletvorm.

Ketamine als medicijn en verslaving

Ketamine in een lage dosis lijkt niet verslavend te zijn en geen ontwenningsverschijnselen op te leveren. Voor de zekerheid wordt ketamine tot nu toe alleen toegediend in een zorginstelling en niet meegegeven.

In mei 2016 verschenen online op Nature de resultaten van een onderzoek naar muizen waaruit bleek dat een afbraakproduct van ketamine, hydroxynorketamine, het depressie-achtig gedrag in muizen verminderde. Deze stof die vrijkomt bij de verwerking van ketamine, een zogenaamde metaboliet, heeft niet de bijwerkingen van verdoving, dissociatie of verslaving als ketamine zelf.