De vraag waarom mensen dromen heeft filosofen en wetenschappers al duizenden jaren bezig gehouden maar het is pas vrij recent in de geschiedenis dat onderzoekers in staat zijn geweest om precies te kijken naar wat er tijdens het dromen in het lichaam en de hersenen gebeurt.
Lees ook: Waarom dromen we? Verschillende wetenschappelijke theorieën uitgelegd
Over het activerings-synthesemodel
Het activerings-synthesetheorie is een neurobiologische verklaring voor onze dromen. Zelfs als je slaapt, zijn je hersenen vrij actief, vooral de lagere niveaus van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor fundamentele biologische processen. Omdat de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor hogere orde functies zoals het denken en verwerken van informatie de neiging hebben overal een verklaring voor te verzinnen, wordt die activiteit volgens dit model vertaalt naar filmische gebeurtenissen.
Het model van de psychiaters J. Allan Hobson en Robert McCarley van Harvard gaat er dus van uit dat dromen het resultaat is van de poging van de hersenen om de neurale activiteit die tijdens de slaap plaatsvindt te begrijpen en interpreteren.
De nachtelijke hersenprocessen
Vroeger geloofde men dat slapen en dromen een passief proces was, maar nu weten onderzoekers dat de hersenen allesbehalve stil zijn tijdens de slaap.
Slaap helpt de hersenen een aantal activiteiten uit te voeren, waaronder het opruimen van de hersenen en het opslaan (consolideren) van herinneringen van de vorige dag.
Lees ook: hoe slaap de hersenen helpt zichzelf te reinigen
Hersenactiviteit speelt een rol in dromen
- Volgens Hobson en andere onderzoekers worden tijdens de REM-slaap circuits in de hersenstam geactiveerd.
- Zodra deze circuits zijn geactiveerd, worden delen van het limbisch systeem die betrokken zijn bij emoties, sensaties en herinneringen, waaronder de amygdala en de hippocampus, actief.
- De hersenen synthetiseert en interpreteert deze interne activiteit en probeert betekenis te geven aan deze signalen, wat resulteert in dromen.
“De hersenen zijn zo onverbiddelijk gericht op de zoektocht naar betekenis dat ze betekenis toekennen en zelfs betekenis creëren wanneer er weinig of geen gegevens zijn die ze moeten verwerken,”
Hobson
Hobson suggereerde ook dat er vijf belangrijke kenmerken van dromen zijn. Dromen hebben de neiging om onlogische inhoud te bevatten, intense emoties, aanvaarding van vreemde inhoud, vreemde zintuiglijke ervaringen, en moeite met het onthouden van droominhoud.
Lees ook: Hobson’s droomtheorie
Reactie op het activerings-synthesemodel
De eerste publicatie van het onderzoek wekte veel controverse op, vooral onder Freudiaanse analisten. Omdat droomonderzoekers en -therapeuten veel tijd en moeite steken in het begrijpen van de onderliggende betekenis van dromen, viel de suggestie dat dromen gewoonweg de manier waren waarop de hersenen de activiteit tijdens de slaap zinvol konden maken, niet goed bij velen.
Betekent het dat dromen betekenisloos zijn?
Hoewel het activerings-synthese model van dromen berust op fysiologische processen uit te leggen betekent dit volgens de onderzoekers niet dat dromen zinloos zijn.
“Dromen kan onze meest creatieve bewuste staat zijn, waarin de chaotische, spontane recombinatie van cognitieve elementen nieuwe configuraties van informatie produceert: nieuwe ideeën. Hoewel veel of zelfs de meeste van deze ideeën onzinnig zijn, zal onze droomtijd niet verloren zijn gegaan als zelfs een paar van haar fantasievolle producten echt nuttig zijn.”
Hobson
Een nieuw onderzoek (1999) van Hobson toonde dat de voorhersenen (met name de limbische gebieden) ook sterk geactiveerd zijn in REM-slaap. De implicatie hiervan is dat emoties net zo’n grote rol kunnen spelen in het ontstaan van de droom als de activering van de hersenstam.
Met andere woorden, wanneer iemand suggereert dat “dromen willekeurige onzin zijn”, kun je hem vertellen dat dat inzicht al 20 jaar achterhaald is. Het is zelfs weerlegd door de onderzoeker die dit in eerste instantie heeft beweerd.
Het AIM-model van dromen
De recentere versie van het activerings-synthesemodel staat bekend als het AIM-model (activering, input-output gating en modulatie).
Dankzij de vooruitgang in de beeldvorming van de hersenen en de mogelijkheid om de hersenactiviteit te monitoren, begrijpen onderzoekers nu meer over de slaap-waak-cyclus, de verschillende slaap-stadia en de verschillende bewustzijnstoestanden.
Dit nieuwere model probeert vast te leggen wat er gebeurt als het bewustzijn verandert tussen wakende, niet-REM, en REM slaaptoestanden.
Lees meer over het AIM-model
Conclusie
Het activerings-synthesemodel voegde een belangrijke dimensie toe aan ons begrip van waarom we dromen en benadrukte het belang van neurale activiteit tijdens de slaap.
Naarmate de technologie voor het bestuderen van de hersenen en slaapprocessen verbetert, zullen onderzoekers nieuwe vooruitgang boeken in ons begrip van het waarom we dromen, de staat van bewustzijn en de mogelijke betekenis achter onze dromen.
Lees ook: Waarom dromen we? Verschillende wetenschappelijke theorieën uitgelegd
Bronnen
- Hobson, JA. Consciousness. New York: Scientific American Library; 1999.
- Hobson, JA. REM sleep and dreaming: Towards a theory of protoconsciousness. Nature Reviews Neuroscience. 2010; 10(11): 803–13.
- Hobson, JA. The Dreaming Brain. New York: Basic Books; 1988.
- Hobson, JA & McCarley, RW. The brain as a dream-state generator: An activation-synthesis hypothesis of the dream process. American Journal of Psychiatry. 1977; 134: 1335-1348.
