Gevoel van naderend onheil

Een gevoel van naderend onheil is niet alleen een bekend gezegde maar het kan ook een medisch symptoom zijn. Welke medische omstandigheden kunnen dit symptoom veroorzaken en welke mechanismen zouden kunnen verklaren waarom het zich voordoet? Moet je aandacht besteden aan dit gevoel als je het zelf ervaart?

Een gevoel van naderend onheil is een voorgevoel dat er iets levensbedreigend of tragisch gaat gebeuren. Er zijn verschillende woorden en zinnen die mensen kunnen gebruiken naast een gevoel van onheil dat dit symptoom beschrijft. Deze omvatten:

• Een gevoel van urgentie hebben
• Niet in staat zijn om te kalmeren
• Verlangen om onmiddellijke medische zorg te zoeken, ook al zijn daar geen symptomen voor
• Je angstig, ontmoedigd, onrustig of onzeker voelen (tot in het extreme)
• Het hebben gevoel dat er iets slechts of ongewoons gebeurt
• Een voorgevoel of onderbuikgevoel ergens over hebben.

Onheil als medisch symptoom

Aandoeningen waarbij een gevoel van naderend onheil als symptoom wordt genoemd zijn onder andere:

• Anafylaxie: Een ernstige allergische reactie kan een gevoel van naderend onheil teweegbrengen.
• Angstststoornissen: Paniekstoornis (tijdens paniekaanvallen), gegeneraliseerde angststoornis en posttraumatische stressstoornis kunnen leiden tot dit symptoom.
• Bloedtransfusiereacties: Transfusies kunnen allergische reacties (anafylaxie) veroorzaken met hemolyse (afbraak) van de getransfundeerde rode bloedcellen. Symptomen van angst en naderend onheil komen voor samen met andere symptomen zoals kortademigheid, hartkloppingen en bloeddrukdaling.
• Blootstelling aan giftige stoffen en vergiftigingen: Dit omvat bijvoorbeeld kwallensteken en cyanidevergiftiging, waarbij een gevoel van naderend onheil vaak het eerste symptoom is.
• Intraoperatief bewustzijn: Soms worden mensen wakker tijdens een operatie, wat ook wel anesthesiebewustzijn wordt genoemd, of onbedoeld bewustzijn.
• Feochromocytoom: Dit type bijniertumor wordt vaak veroorzaakt door een massale afgifte van catecholamines zoals adrenaline (epinefrine), noradrenaline (noradrenaline) en dopamine. Deze chemicaliën kunnen op hun beurt een plotselinge verhoging van de bloeddruk, een snelle hartslag, zweten en mogelijk een gevoel van naderend onheil veroorzaken.
• longembolie: Longbloedstolsels zijn stolsels die zich naar de longen verplaatsen na het afbreken van de benen (diepe veneuze trombose). Andere symptomen zijn vaak het plotselinge begin van scherpe pijn op de borst, die met een diepe ademhaling toeneemt en snel kan uitgroeien tot een licht gevoel in het hoofd en bewusteloosheid.
• Aanvallen: Zowel een epileptische als niet-epileptische psychogene aanvallen kunnen een gevoel van naderend onheil veroorzaken.
• Verschillende aandoeningen: Hartaanvallen, bipolaire stoornis en depressie hebben allemaal een gevoel van naderend onheil als mogelijk symptoom.

In veel gevallen treedt het gevoel van naderend onheil op voordat de symptomen die op een echte medische noodsituatie zouden duiden, aanwezig zijn.

Een gevoel van naderend onheil kan op zichzelf staan of samenvallen met andere symptomen. Sommige van deze andere symptomen (afhankelijk van de onderliggende oorzaak) die zich kunnen voordoen:

• Depersonalisatie (een gevoel van onthechting van jezelf)
• Hartkloppingen (hartritmestoornissen)
• Opvliegers
• Kortademigheid
• Zweten
• Bibberen en trillen of beven

Fysiologische mechanismen

Er zijn een aantal fysiologische verklaringen die kunnen helpen om het gevoel van naderend onheil te verklaren en hoe dit gevoel ontstaat.

Het vrijkomen van catecholamines kan optreden als een primaire factor (zoals bij feochromocytoom), als reactie op het herkennen van een medische noodsituatie (zoals bij een hartaanval of een longembolie), of als reactie op psychologische stress (paniek) als onderdeel van de vecht- of vluchtreactie op stress.

Een onderdeel van het zenuwstelsel zou in sommige gevallen heel goed aan dit symptoom ten grondslag kunnen liggen. Bij veel mensen met temporele-kwab-epilepsie is een gevoel van naderend onheil gesignaleerd. Deze aanvallen kunnen ook voorkomen als onderdeel van een epileptische aanval.

De symptomen van een hartaanval of een andere levensbedreigende aandoening kunnen een directe invloed hebben op je gevoel van naderend onheil, omdat je symptomen (zoals een plotselinge ernstige daling van de bloeddruk en grote pijn op de borst) herkent die vaak gepaard gaan met de dood.

Het is niet zo verwonderlijk dat mensen een gevoel van naderend onheil hebben wanneer ze geconfronteerd worden met een levensbedreigende medische aandoening, zelfs zonder dat ze er bewust bij stilstaan. We weten dat ons lichaam op vele manieren reageert op stress zonder dat er sprake is van een bewuste afweging.

Een ander concept dat enigszins verwant is aan het gevoel van dreigend onheil en dat ook niet goed wordt begrepen, is het bijna-dood-bewustzijn. In het bijna-dood-bewustzijn kan een persoon die er onveranderd uitziet plotseling zeggen dat hij gaat sterven en dan daadwerkelijk sterven. Ook hier is er sprake van iets dat je aan voelt komen, ook al weet je niet precies hoe.

Onderzoek naar het gevoel van dreigend onheil

Er zijn verrassend weinig medische studies die kijken naar een gevoel van naderend onheil als symptoom, gezien de frequentie waarmee dit symptoom voorkomt in de lijsten met differentiële diagnoses in medische leerboeken.

In een studie uit 2012, waarin werd gekeken naar mensen die een levensbedreigende aandoening waarbij bloed zich ophoopt tussen de membranen van het hart waardoor het vermogen van het hart om te samentrekken wordt beperkt, werd vastgesteld dat bijna 90 procent van de mensen een slechte stemming hadden. Velen van hen verklaarden dat ze wisten dat “er iets ergs aan de hand was”.

De meeste onderzoeken hebben slechts indirect naar dit symptoom gekeken. Zo bleek uit een Chinees onderzoek dat de artsen vaker vaststelden dat een patiënt noodzorg nodig had voor een hartaandoening als de patiënt klaagde over een gevoel van naderend onheil.

Hoewel studies als deze ons vertellen dat artsen aandacht hebben voor en handelen naar dit symptoom, is de betekenis van het symptoom hiermee niet duidelijk.

Wanneer moet je je arts bellen?

Als je geen angststoornis hebt waar het gevoel dat er onheil dreigt deel van uitmaakt, of als je geen last hebt van hypochondrie, kun je het beste meteen je dokter bellen als je een overweldigend gevoel hebt dat er een onheil dreigt. Veel mensen zijn in leven gebleven door te vertrouwen op hun instinct en intuïtie.

Als je niet zeker van je zaak bent, vraag jezelf dan af: Wat is het ergste wat er kan gebeuren? Als je symptoom niets betekent, kun je je dag en de kosten van een bezoek aan de dokter verspillen. In tegenstelling tot moderne videogames hebben onze lichamen geen herstartknop als je ervoor kiest om een symptoom te negeren dat een levensbedreigende aandoening signaleert.

Conclusie

Hoewel we de betekenis van een gevoel van naderend onheil niet echt begrijpen erkennen we dit gevoel wel als medisch gezien belangrijk. Een gevoel van naderend onheil verdient aandacht, in ieder geval totdat we meer weten van dit symptoom.