Hersenstimulatietherapie bij psychiatrische aandoeningen

selective focus phot of artificial human skull

Hersenstimulatietherapie is een neurologische ingreep die gebruik maakt van elektroden of magneten in de hersenen of op de hoofdhuid om een aantal ernstige psychische stoornissen die niet succesvol reageren op veelgebruikte psychotherapieën en medicijnen te behandelen. Er zijn verschillende soorten hersenstimulatietherapieën, zoals elektroconvulsietherapie (ECT), nervus vagus stimulatie (VNS), repetitieve transcraniële magnetische stimulatie (rTMS), magnetische aanval therapie (MST), en diepe hersenstimulatie (DBS).

Elektroconvulsieve therapie of ECT

ECT is de oudste en meest gebruikte procedure. ECT heeft oorspronkelijk een slechte reputatie als “elektroshocktherapie”. (Lees over de antipsychiatrie in de tijdlijn van de psychiatrie) De procedure is in de loop der jaren echter sterk verfijnd, en hoewel het nog steeds een therapie bij uiterste nood is, wordt het beschouwd als een veilige en effectieve behandeling voor ernstige gevallen van depressies die leiden tot levensbedreigende omstandigheden, zoals uithongering of zelfmoord.

ECT wordt gebruikt voor de behandeling van ernstige depressie en depressie vergezeld van psychose die niet reageert op medicatie. Het kan ook worden gebruikt om bipolaire stoornis en schizofrenie te behandelen.

ECT wordt in een ziekenhuis uitgevoerd door een specialist, met behulp van een anesthesioloog en verpleegkundige. Voorafgaand aan de therapie krijgt de patiënt een spierontspanner en algemene verdoving. Door middel van elektroden geplaatst op de hoofdhuid wordt elektrische stroom door de hersenen gevoerd. Daarbij worden opzettelijk een soort epileptische aanval gecreëerd.

ECT-behandelingen worden meestal drie keer per week toegediend, met een duur van tien behandelingen. Na elke behandeling kunnen patiënten meestal binnen een half uur na het ontwaken hun normale activiteiten hervatten. Minimale bijwerkingen, zoals kortdurend geheugenverlies, zijn meestal tijdelijk, vooral nu er meer verfijnde technieken worden gebruikt om ECT toe te dienen. Vaak zijn na de behandeling nog vervolgafspraken en medicijnen nodig.

Andere hersenstimulatie

Andere hersenstimulatietherapieën die nog onderzocht worden op effectiviteit en veiligheid kunnen ECT in de toekomst wellicht vervangen. Deze andere hersenstimulatietherapieën zijn interventies die soms worden gebruikt om andere medische aandoeningen te behandelen, of ze zijn nieuw ontwikkelde therapieën, maar er moet meer onderzoek worden gedaan om hun effectiviteit en veiligheid bij de behandeling van psychische aandoeningen te bepalen.

(Repetitieve) Transcraniële Magnetische Stimulatie: TMS of rTMS

TMS en rTMS worden ook bestudeerd voor gebruik als een behandeling voor bepaalde soorten depressie. Net als ECT vereist rTMS geen invasieve chirurgie. Deze procedure maakt gebruik van magnetische pulsen, in plaats van elektrische stromen, om de hersenen te stimuleren en wekt geen epileptische aanval op.  TMS maakt ook gebruik van magnetische pulsen in plaats van stromen, maar veroorzaakt net als ECT een epileptische aanval.

Nervus Vagus Stimulatie (NVS)

VNS is een behandeling ontwikkeld voor symptomen van epilepsie en andere medische aandoeningen die ook kan worden overwogen voor moeilijk te behandelen depressie. VNS vereist dat een elektrisch apparaat chirurgisch onder de huid wordt geïmplanteerd om impulsen naar de hersenen te sturen.

Deep Brain Stimulation of Diepe HersenStimulatie (DBS)

Bij diepe hersenstimulatie (of DBS, deep brain stimulation) worden er elektroden op specifieke plekken operatief in de hersenen aangebracht. Die stimuleren de hersenen met stroomstootjes uit een soort pacemaker die onder het sleutelbeen wordt geplaatst. Door de prikkeloverdracht te veranderen, kunnen de elektroden ziektesymptomen dempen of zelfs helemaal wegnemen.

DBS is een procedure die oorspronkelijk is ontwikkeld om fysieke symptomen van de ziekte van Parkinson te behandelen, en wordt ook gebruikt om obsessief-compulsieve stoornis en depressie te behandelen. Er loopt onderzoek naar behandeling bij andere stoornissen, zoals anorexia.

Diepe hersenstimulatie bestaat sinds de jaren tachtig als behandeling van bewegingsziekten, zoals Parkinson. Steeds vaker wordt de therapie ook onderzocht bij aandoeningen met een psychiatrische component. Diepe hersenstimulatie lijkt een succesvolle reguliere behandeling voor therapieresistente obsessieve-compulsieve stoornis (OCS).

Sinds tien jaar wordt diepe hersenstimulatie (Deep Brain Stimulation, DBS) ook getest als behandeling voor therapieresistente depressie. Bij ongeveer de helft van de patiënten met een therapieresistente depressie is de behandeling effectief. Ook is de behandeling veilig, volgens promotie-onderzoek van Isidoor Bergfeld in  juli 2018.

De behandeling wordt daarnaast experimenteel toegepast voor het syndroom van Gilles de la Tourette, verslaving, anorexia nervosa, posttraumatische stressstoornis, autisme en schizofrenie.

Scroll naar boven