Mantelzorgmoeheid of compassiemoeheid

Een mantelzorger helpt een ander met zijn medische en persoonlijke behoeften. Anders dan een betaalde zorgverlener heeft een mantelzorger een belangrijke persoonlijke relatie met de hulpbehoevende. Meestal is de persoon voor wie gezorgd wordt een familielid of vriend die chronisch ziek is, een handicap heeft, of een oudere volwassene is die niet voor zichzelf kan zorgen. Soms gaat het om een ziek kind of een ziek huisdier dat al je aandacht vergt,

Een mantelzorger helpt met dagelijkse activiteiten, zoals:

• maaltijden bereiden
• boodschappen doen
• in bad gaan
• medische taken uitvoeren, zoals sondevoeding aanleggen en medicijnen geven.

Mantelzorger zijn voor iemand die je kent en liefhebt kan heel bevredigend zijn, maar ook uitputtend en frustrerend. Het is vaak emotioneel, lichamelijk en geestelijk slopend. Het beperkt je sociale leven en kan financiële problemen veroorzaken.

Wat is compassiemoeheid?

Compassiemoeheid (compassion fatigue) is een plotselinge desinteresse in de persoon waar je voor zorgt. Het is het verlies van het vermogen om je in te leven in en medeleven te hebben met andere mensen, inclusief de persoon voor wie je zorgt.

Wat is mantelzorgmoeheid?

Mantelzorgmoeheid (caregiver fatigue) treedt op wanneer de stress en de last van deze negatieve effecten overweldigend worden en je leven en gezondheid negatief beïnvloeden. Dit kan gepaard gaan met een verandering in je levenshouding, van positief en zorgzaam naar negatief en onverschillig.

Mantelzorgmoeheid kan optreden als mantelzorgers niet de hulp krijgen die ze nodig hebben, of als ze proberen meer te doen dan ze kunnen, fysiek of financieel. Veel mantelzorgers voelen zich ook schuldig als ze tijd aan zichzelf besteden in plaats van aan hun zieke of bejaarde dierbaren.

Wat is mantelzorgburn-out?

In extreme gevallen kan de mantelzorgmoeheid leiden tot een toestand van fysieke, emotionele en mentale uitputting die lijkt op een burn-out. Een burn-out treedt na verloop van tijd op als een verzorger je je overweldigd voelt door de stress van de zorg voor een geliefde. Je kan je alleen, niet gesteund of niet gewaardeerd voelen. Je hebt niet goed voor zichzelf gezorgd en je bent mogelijk de interesse in voor wie je zorgt verloren.

Bijna elke verzorger ervaart op een gegeven moment een burn-out. Als het gebeurt en het wordt niet aangepakt, wordt de verzorger uiteindelijk niet meer in staat om goede zorg te verlenen. Om deze reden kan een burn-out bij zorgverleners schadelijk zijn voor zowel de persoon die zorg ontvangt als voor de zorgverlener.

Oorzaken en symptomen van compassiemoeheid

Compassiemoeheid wordt veroorzaakt door de extreme stress die gepaard gaat met het inleven in het lijden en de traumatische ervaringen van de mensen voor wie je zorgt. Compassiemoeheid is vooral onderzocht bij werknemers in de gezondheidszorg, maar het overkomt ook mantelzorgers.

Enkele waarschuwingssignalen zijn:

• woede
• angst en irrationele angsten
• moeite met het nemen van beslissingen
• uitputting
• hopeloosheid
• toegenomen gebruik van drugs en alcohol
• isolement
• slapeloosheid
• prikkelbaarheid
• gebrek aan concentratie
• negativiteit

Als het eenmaal is vastgesteld en aangepakt door zelfreflectie en veranderingen in levensstijl, wordt compassiemoeheid meestal snel beter. Als je denkt dat je het hebt, moet je zo snel mogelijk naar je arts of geestelijk verzorger gaan.

Oorzaken van mantelzorgmoeheid of mantelzorgburnout

Mantelzorgers hebben het vaak zo druk met de zorg voor anderen dat ze geneigd zijn hun eigen emotionele, lichamelijke en mentale gezondheid te verwaarlozen. De eisen aan lichaam, geest en emoties van een verzorger kunnen overweldigend lijken, wat leidt tot vermoeidheid, hopeloosheid en uiteindelijk oververmoeidheid of een burn-out.

voorspellende factoren die kunnen leiden tot mantelzorgmoeheid of mantelzorgburn-out:

• Rolverwarring: Veel mensen zijn in de war als ze in de rol van mantelzorger worden geduwd. Het kan moeilijk zijn voor mensen om hun rol als verzorger te scheiden van hun rol als echtgenoot, geliefde, kind, vriend of andere nauwe relatie.
• Onrealistische verwachtingen: Veel mantelzorgers verwachten dat hun betrokkenheid een positief effect heeft op de gezondheid en het geluk van een patiënt. Dit kan onrealistisch zijn voor patiënten die lijden aan een progressieve ziekte, zoals Parkinson of Alzheimer.
• Gebrek aan keuze of controle: Veel mantelzorgers raken gefrustreerd door een gebrek aan geld, middelen en vaardigheden om de zorg van hun geliefde effectief te plannen, te beheren en te organiseren.
• Onredelijke eisen: Sommige mantelzorgers leggen zichzelf eisen lasten op omdat ze het verlenen van zorg zien als hun exclusieve verantwoordelijkheid. Familieleden zoals broers en zussen, volwassen kinderen of de patiënt zelf kunnen daarnaast onredelijke eisen stellen aan de mantelzorger. Zij kunnen ook hun eigen verantwoordelijkheden veronachtzamen en lasten leggen bij de persoon die als hoofdverzorger is aangewezen.
• Intensiteit van het verzorgen (lange uren)
• Perfectionisme, of onrealistisch hoge normen
• Weinig zelfvertrouwen
• Gebrek aan zelfzorg, waaronder basisvoeding, lichaamsbeweging en rust
• Isolatie van normale steungroepen en netwerken
• Culturele conflicten: Als zorg verlenen cultureel een sterke waarde is, kan de zorgverlener zich meer gesteund voelen. Als de cultuur zorgverlening niet ondersteunt, kan de zorgverlener zich minder gesteund voelen en meer risico lopen op een burnout).
• Andere factoren: Veel mantelzorgers herkennen niet wanneer ze aan oververmoeidheid of burn-out lijden en komen uiteindelijk op het punt dat ze niet meer kunnen functioneren. Ze kunnen daar zelf ziek van worden.

Symptomen van mantelzorgmoeheid

• Proberen het allemaal te doen. “Ik ga een superzorgverlener zijn. Ik heb dit voor elkaar. Ze rekenen op me. Als ik dit niet goed doe ben ik een mislukkeling”.
• Harder werken. “Ik red het niet. Ik zal harder werken.”
• Verwaarlozen van basisbehoeften of zelfzorg. “Ik kan me volgend jaar op mezelf richten. Dit gaat niet over mij. Het is oké om niet te slapen/eten/bewegen/een frisse neus halen.”
• Het internaliseren of externaliseren van problemen. ” Ik ben zo gefrustreerd. Zo vaak. Met dingen waar ik vroeger geen last van had. Wat is er mis met mij?”
• Minder tijd aan activiteiten besteden die je vroeger het meest waardeerde. “Ik krijg zelden de kans om deel te nemen aan activiteiten waar ik vroeger van genoot.”
• Het ontkennen van de impact van stress. “Het gaat goed met me. Alleen het systeem is het probleem.”
• Sociale isolatie. “Ik heb geen energie om vrienden te zien. Niemand begrijpt me toch.”
• Merkbare veranderingen in stemming, gedrag, slaap of eetgewoonten. “Ik heb een kort lontje en geen gevoel voor humor. Vroeger was ik niet zo.”
• Cynisme. Jezelf of anderen niet waarderen. “Het kan me niet meer schelen. Ik moet gewoon de dag doorkomen.”
• Je leeg voelen. “Ik kan me niet herinneren wanneer ik me voor het laatst als mezelf heb gevoeld.”
• Hopeloosheid. Depressieve stemming. “Ik zie dit nooit veranderen. Ik weet niet zeker of ik door kan gaan.”
• Uitputting tot het punt van fysieke instorting. “Ik kan niet uit bed komen.”

Symptomen van mantelzorgburnout

De symptomen van caregiver burnout lijken op de symptomen van stress en depressie. Ze omvatten:

• Terugtrekken van vrienden, familie en andere dierbaren.
• Verlies van interesse in activiteiten waar je voorheen van genoot.
• Je depressief, prikkelbaar, hopeloos en hulpeloos voelen.
• Veranderingen in eetlust, gewicht of beide.
• Veranderingen in slaappatronen.
• Vaker ziek worden.
• Gevoelens om jezelf of de persoon voor wie je zorgt pijn te willen doen.
• Emotionele en fysieke uitputting.
• Prikkelbaarheid.
• je angstig voelen
• je depressief voelen
• je uitgeput voelen
• het gevoel hebben dat je de controle over je leven verliest
• prikkelbaar zijn
• gebrek aan energie hebben
• interesse verliezen in de dingen die je graag doet
• je behoeften en gezondheid verwaarlozen

Als het gebeurt, heeft een burn-out bij zorgverleners zowel fysieke als emotionele tekenen en symptomen. Fysieke tekenen en symptomen zijn onder andere:

• lichaamspijn
• vermoeidheid
• frequente hoofdpijn
• toegenomen of afgenomen eetlust
• ongewone veranderingen in gewicht
• slapeloosheid
• verzwakt immuunsysteem, wat leidt tot frequente infecties

De emotionele tekenen en symptomen zijn minder gemakkelijk te herkennen, en het kan zijn dat je ze niet opmerkt. Enkele hiervan zijn:

• je angstig voelen
• boos en twistziek worden
• gemakkelijk en vaak geïrriteerd raken
• voortdurend piekeren
• je depressief voelen
• je hopeloos voelen
• je ongeduldig voelen
• je niet kunnen concentreren
• jezelf emotioneel en fysiek isoleren
• gebrek aan belangstelling voor dingen die je vroeger gelukkig maakten
• gebrek aan motivatie

Naarmate de burn-out vordert en depressie en angst toenemen kan je meer alcohol of drugs gaan gebruiken, vooral stimulerende middelen, om te proberen de symptomen te verlichten. Dit kan leiden tot verzwakking, waardoor het risico op schade toeneemt.

Mantelzorgmoeheid voorkomen

Dit zijn tips om mantelzorgmoeheid te voorkomen:

• Zoek iemand die je vertrouwt om mee te praten over je gevoelens en frustraties.
• Stel realistische doelen, accepteer dat je misschien hulp nodig hebt bij het zorgen, en wend je tot anderen voor hulp bij sommige taken. Plaatselijke organisaties bieden vaak steun (persoonlijk of online) voor mantelzorgers of familieleden van mensen die lijden aan ziekten als kanker of Alzheimer.
• Wees realistisch over de ziekte van je geliefde, vooral als het een progressieve ziekte is zoals Parkinson of Alzheimer. Erken dat er een tijd kan komen dat de patiënt verpleging of begeleid wonen buiten het ouderlijk huis nodig heeft.
• Vergeet jezelf niet omdat je het te druk hebt met de zorg voor een ander. Trek tijd voor jezelf uit, al is het maar een uurtje of twee. Onthoud dat voor jezelf zorgen geen luxe is. Het is een absolute noodzaak voor zorgverleners.
• Praat met een professional. De meeste therapeuten, maatschappelijk werkers en geestelijken zijn opgeleid om mensen te begeleiden die te maken hebben met een breed scala aan fysieke en emotionele problemen.
• Ken je grenzen en wees eerlijk tegen jezelf over je persoonlijke situatie. Erken en accepteer je kans op een mantelzorgmoeheid of burn-out.
• Leer bij. Hoe meer je weet over de ziekte, hoe effectiever je zorg voor de persoon met de ziekte is.
• Ontwikkel nieuwe hulpmiddelen om ermee om te gaan. Vergeet niet om je licht op te steken en het positieve te benadrukken. Gebruik humor om met de stress van alledag om te gaan.
• Blijf gezond door goed te eten en voldoende te bewegen en te slapen.
• Accepteer je gevoelens. Negatieve gevoelens – zoals frustratie of woede – over je verantwoordelijkheden of de persoon voor wie je zorgt, zijn normaal. Het betekent niet dat je een slecht mens of een slechte verzorger bent.
• Sluit je aan bij een steungroep voor mantelzorgers. Je gevoelens en ervaringen delen met anderen in dezelfde situatie kan je helpen stress te beheersen, bronnen te vinden en gevoelens van frustratie en isolatie te verminderen.