In de barre tentamentijden vertrouwen sommige studenten op hun talent, andere op zorgvuldige planning. En steeds meer studenten en docenten shoppen bij de (illegale) apotheek.
Iedere student gaat wel een keer slecht voorbereid het tentamen in. Ook wie zorgvuldig plant moet soms leren op rare uren van de nacht, vanwege een bijbaan of een sociaal leven. En er zijn genoeg studenten die hun huiswerk voor zich uit schuiven, of die zich niet kunnen concentreren vanwege de zenuwen. Daarom grijpen alle studenten wel eens naar – al dan niet effectieve – stimulerende middelen. Sommige studenten zweren bij vitaminepillen, vitaminepreparaten of ecodrugs (plantaardige pepmiddelen uit de drogisterij, zoals extracten van ginseng, guarana en colanoot). Een enkeling gaat dubbel zoveel roken om de stress kwijt te raken. Anderen vertrouwen op alcohol om te kalmeren. Van leren komt dan weinig meer terecht, hoewel het drinken van wijn wel eens in verband is gebracht met een verhoogde concentratie en betere testscores. De chocoholics hebben geluk, want ook chocolade schijnt een goed effect op de concentratie te hebben. Verder zijn Red Bull, koffie en cola veelgebruikte middelen om wakker en scherp te blijven, en heeft cafeïne daadwerkelijk een effect op je prestatie. Voor sommige studenten zijn deze relatief onschuldige hulpmiddelen echter niet genoeg. Steeds meer studenten willen zwaardere middelen om hun cognitie te beïnvloeden en grijpen naar de medicijnen.
Heb jij moeite om je te concentreren? Laat de wetenschap je helpen! Aandachtsexpert en cognitief psycholoog Stefan van der Stigchel laat zien hoe concentratie werkt, maakt duidelijk hoe we ons werkgeheugen soms verkeerd gebruiken en legt de nieuwste wetenschappelijke inzichten uit.
Amfetamine-achtigen
Uit onderzoek van het Trimbosinstituut blijkt dat in 2008 zo’n twintigduizend jongeren tussen de 12 en 18 jaar in Nederland wel eens medicijnen hebben misbruikt. Vooral medicijnen uit de amfetaminegroep, die verkrijgbaar zijn op doktersvoorschrift, doen het goed als drug. Ze houden je wakker, en lijken het concentratievermogen te vergroten. Peter Cohen, oud-directeur van het voormalig Centrum voor Drugsonderzoek aan de UvA, is niet verbaasd over de populariteit van amfetamine. ‘Het is een oude rot in het examenwereldje. Studenten van mijn eerste jaar, in 1960, gebruikten soms al amfetamine als ze nachten moesten doorwerken om de examenstof te lezen.’ Volgens Cohen zijn de risico’s van amfetaminegebruik gering. ‘Amfetamine is een vrijwel ongevaarlijke stof, indien in de juiste dosering genomen. Een te hoge dosering kan uiterst onplezierig zijn, je krijgt hartkloppingen en bij acute amfetaminevergiftiging kan de dood intreden. Maar dat geldt ook voor alcoholvergiftiging. Ook moeten mensen met een zeer hoge bloeddruk voorzichtig zijn met amfetamine. En met koffie trouwens.’ Hij ziet wel andere sterke nadelen aan amfetaminen. ‘Ze werken niet bij iedereen. Uit een oud Deens onderzoek bleek dat slechts 20 procent van de gebruikers het effect van een standaarddosis voelt.’ Bij Cohen zelf werken de amfetaminen wel. ‘Ik heb zelf regelmatig amfetamine gebruikt. Mijn gebruik beperkte zich tot het uitgaan, dansen of zo, en het lang opblijven op zee tijdens mijn zeezeilperiode. Om te studeren heb ik het nooit gebruikt.’
Bètablokkers
Uit onderzoek van het Trimbosinstituut blijkt dat een deel van de Nederlandse jongeren wel eens bètablokkers gebruikt, een medicijn tegen hart- en vaatziekten. Deze vertragen de hartslag, waardoor ze erg goed werken tegen spanningen en examenvrees. Bijwerkingen van bètablokkers zijn onder andere onrustige dromen, depressiviteit en ongewenste bloeddrukdalingen. Het gebruik van bètablokkers verbaast Cohen wel, hij vindt ze niet de beste keuze. ‘Bètablokkers kunnen heel goed zijn om de zenuwen te bedwingen, maar ze zijn alleen handig wanneer de zenuwen zo erg zijn dat ze je het werken belemmeren. Handiger is het om bij erge zenuwachtigheid een zeer lichte dosis van een benzodiazepine te nemen, zoals valium.’ Maar ook met bètablokkers heeft Cohen ervaring. ‘Ik heb ze wel eens gebruikt voor een belangrijke conferentie op wat latere leeftijd. Bij mij werkt het goed in een lage dosering, 15 mg in plaats van de normale 40 mg.’ In Nederland zijn zowel de amfetamines als de bètablokkers verboden middelen, behalve op recept. Als je gewoon gezond bent, en de dokter wil ze niet voorschrijven, is het de vraag of het de moeite waard is om ze over te nemen van je huisgenoot met ADHD. Medicijnen hebben mogelijk gevaarlijke bijwerkingen, kunnen verslavend zijn, zijn moeilijk verkrijgbaaren hebben een hoge prijs. Bovendien is van koffie (als je dat normaal gesproken weinig gebruikt) en bepaalde voedingsmiddelen bewezen dat ze een effect hebben op je prestatie, maar van cognitieve verbeteraars nog niet. Waarschijnlijk kan je beter op veilig spelen en gewoon een weekje vroeger beginnen te studeren. Dan houdt je ook nog geld over voor de vakantie.
Als je door je stress of tijdsnood helemaal geen vakantie meer dreigt te krijgen, kun je eens de concentratieverhogende middelen proberen. Voor wie ze gebruikt, onthoud dat de kans op een goed examen vele malen kleiner is wanneer je geleerd hebt onder invloed maar het examen zelf nuchter aflegt, of andersom. Gelijke omstandigheden zorgen voor een betere herinnering. Dat geldt dus niet alleen voor de medicijnenslikkers, maar ook voor wie leert op chocola, koffie, alcohol. En voor degenen die leren met de geur van deodorant in hun neus, de ruzie van de buren op de achtergrond, of met hun duim in de mond.
Meer gedaan krijgen in een wereld vol afleiding? Bestsellerauteur Mark Tigchelaar laat aan de hand van nieuw wetenschappelijk onderzoek en voorbeelden uit de praktijk zien hoe we weer grip op onze focus krijgen.
Wetenschappers aan de dope
Nature vroeg in 2008 aan 1400 academici uit zestig landen of zij wel eens iets gebruikten om hun concentratie te verhogen. Twintig procent van de wetenschappers gaf aan breindoping te gebruiken, de helft van hen zelfs dagelijks of wekelijks. De meeste onderzoekers die pepmiddelen gebruikten namen Ritalin (61,7 procent), Provigil (44,4 procent) of een bètablokker (15,4 procent). ‘Ik gebruik het bij een jetlag,’ reageerde een huisarts. ‘Voor belangrijke, intellectuele uitdagingen,’ schreef een Britse hoogleraar.
Op de Nature-site wordt vooral bediscussieerd hoe ethisch het is om dergelijke middelen te gebruiken. Over het algemeen wordt het gebruik van een cognitive enhancer niet gezien als bedrog. Een van de deelnemers aan de poll van Nature zegt: ‘Als een professional is het mijn plicht om mijn hulpmiddelen in te zetten ten bate van de mensheid. Indien enhancers hieraan kunnen bijdragen, dan is het mijn plicht om dat ook te doen.’ Een andere deelnemer ziet wel een onethische kant aan het gebruik van breindoping. Hij of zij wijst erop dat wetenschappers die geen toegang hebben tot deze middelen, benadeeld worden.
Studenten aan de speed
Op drugsforum.nl wordt flink gediscussieerd over amfetaminegebruik. Zo schrijft ene madclubber: ‘Ik heb in het jaar niets gedaan en me toen drie maanden opgesloten met water en Captagon. Het werkt, je leert snel. Maar je moet voor je tentamen zorgen dat je nog vier uur kunt slapen, en daarna nog een halfje nemen. Een nadeel is dat je na je tentamen niets meer weet van de geleerde stof. De beste studiemethode is nog steeds gedurende het jaar je cursus een paar keer door te lezen.’ JewCookie is het daarmee eens: ‘Ik kan niet ontkennen dat studeren onder invloed van stimulerende middelen zeker ten gunste kan komen van de prestaties, mits je weet waar je mee bezig bent en je aandacht erbij kunt houden. Vaak leren mensen de dag voor een tentamen of examen een dagje op amfetamine om de laatste puntjes op de i te zetten. Dit betekent vaak dat er te veel amfetamine genomen wordt om op tijd te kunnen slapen en er word vaak tot laat in de avond of nacht doorgeblokt. Het gebeurt dan ook niet zelden dat de nachtrust voor de te leveren prestatie geminimaliseerd wordt. Doordat je op één dag een enorme hoeveelheid informatie achter elkaar verwerkt gaat er enorm veel informatie verloren in de massa. En door te kort slapen wordt de stof ook niet goed verwerkt.’
Amfetaminen
ADHD-medicatie
Bijvoorbeeld Rilatin, Concerta (beiden methylfenidaat) of Captagon (fenetylline). Werking: Bij ADHD’ers geeft deze medicatie een oppepper die ze nodig hebben om de belangrijke van de onbelangrijke prikkels te scheiden. Hoewel de drug ADHD’ers dus kalmeert, is het wel degelijk een pepmiddel. De werking van deze medicijnen bij niet-ADHD-patiënten lijkt op die van de illegale amfetamine speed. Je wordt er opgewekt van en denkt dat je alles aankunt.
Bijwerkingen: hartkloppingen, hoofdpijn, misselijkheid en een black-out. Veiligheid: Volgens het Trimbosinstituut is het gebruik van Rilatin relatief veilig – althans als ADHD-medicatie en op de korte termijn. Het risico op verslaving is daarbij nauwelijks aanwezig.
Slaapmedicatie
Provigil (modafinil), voorgeschreven voor de slaapziekte narcolepsie. Werking: opwekkend, hogere concentratie. Bijwerkingen: vergelijkbaar met die van Ritalin maar beduidend langer en sterker.
Veiligheid: Provigil kan verslavend zijn, zegt de Belgische sociaalgeneeskundige Guido van Hal. Hij maakte zich in de Vlaamse krant Het Nieuwsblad zorgen om een harde kern (3 procent) van Antwerpse studenten die pepmiddelen gebruiken om beter te presteren.
Amfetamine op de zwarte markt
Verschillende soorten, van doping, speed tot bestanddeel in XTC. Maar ook het ‘onschuldige’ methylfenidaat en modafinil. Werking: Het pept op, hoeveel is afhankelijk van de samenstelling.
Bijwerkingen: afhankelijk van de samenstelling; hartkloppingen, misselijkheid, hoofdpijn, black-out Veiligheid: De meeste amfetaminen zijn verslavend. Nederland kent volgens Cohen goede amfetaminen op de zwarte markt. ‘In Nederland wordt sinds de jaren vijftig uitstekende amfetamine vervaardigd voor de Engelse en Zweedse zwarte markt. In Nederland zelf is de stof niet zo heel populair geworden, het gebruik is nog steeds lager dan dat van cocaïne.’ Met de zwarte markt moet je wel altijd oppassen, je weet nooit of je wel de zuivere stof krijgt.
Sommige mensen lijken altijd grip op de zaak te hebben. Een van hen is Blendle-man Rick Pastoor. In dit boek deelt hij zijn razendslimme werkmethode GRIP, die hij door de jaren heen ontwikkelde. Zijn no-nonsenseaanpak leert je hoe je rust, ruimte en richting in je werkweek krijgt.