Nagebootste stoornis (Syndroom van Münchhausen)

citiscan result hand ok

Wat is nagebootste stoornis?

Een nagebootste stoornis, pathomimie, of simulatie, voorheen aangeduid als Syndroom van Münchhausen, is een aandoening waarbij iemand zichzelf opzettelijk en bewust letsel toebrengt of fingeert ziek, gehandicapt of gewond te zijn. Ook kan een nagebootste stoornis betrekking hebben op anderen (Münchhausen by proxy), wat ertoe leidt dat een aan de zorg toevertrouwde ander, zoals een kind of huisdier, telkens ziek gemaakt wordt. Een relatief nieuwe term is Münchhausen by Internet, waarbij mensen gebruik maken van sociale media om een ziekte te fingeren en sympathie te krijgen.

Mensen met een nagebootste stoornis hebben de wens om als (zorgdrager van) iemand die ziek of gewond is te worden gezien zonder daar een duidelijke externe beloning voor te krijgen, zoals persoonlijk of financieel gewin. Als dat wel het geval is gaat het om simulatie. Geschat wordt dat 1 procent van de patiënten in een ziekenhuisomgeving een nagebootste stoornis heeft.

Een nagebootste stoornis wordt beschouwd als een psychische aandoening omdat het geassocieerd wordt met ernstige psychische nood. De patiënten ervaren meestal de emotionele pijn van geïsoleerd, niet gewaardeerd en onbemind zijn. Ze zijn wanhopig op zoek naar emotionele en tastbare steun. Hun gedrag is opzettelijk, vrijwillig en doelbewust, maar iemand met een nagebootste stoornis heeft geen controle over het uitoefenen ervan.

Hoe fingeren mensen met een nagebootste stoornis hun ziekte?

In de oorspronkelijke beschrijving van het Munchausen-syndroom uit 1951 beschreef Dr. Richard Asher mensen die in elkaar stortten in “pijn”, die bloed overgaven, enzovoort. Dit zijn allemaal kwalen die leiden tot acute zorg, of het nu gaat om een spoedgevallendienst, een dokterspraktijk of het ziekenhuis.

Andere patiënten kozen voor een chronische, invaliderende ziekte waarmee ze voor een lange periode zorg nodig hadden. Soms voerden ze hun misleidingen zo lang uit dat de mensen om hen heen zich afvroegen hoe ze konden overleven ondanks al die ernstige medische aandoeningen.

Mensen met een nagebootste stoornis kunnen liegen over symptomen, zichzelf pijn doen om symptomen te veroorzaken, medische dossiers vervalsen of tests veranderen om het eruit te laten zien alsof zij of een andere persoon ziek is. Voorbeelden zijn:

  • het mengen van bloed met urine,
  • het inslikken van voorwerpen
  • zelfverminking, zoals het beschadigen van de endeldarm met een breinaald
  • ten onrechte vertellen kanker of andere ernstige ziekte te hebben,
  • epileptische aanvallen acteren
  • opzettelijk een ziekte verergeren om meer medische behandeling af te dwingen
  • zichzelf injecteren met bacteriën om een levensbedreigende aandoening te krijgen.

Ook psychiatrische symptomen kunnen gesimuleerd worden, zoals geheugenverlies, hallucinaties of suïcidaliteit.

Mensen met een nagebootste stoornis zijn zich bewust van hun gedrag, maar niet van de oorzaak ervan. Er is duidelijk sprake van misleiding en het gedrag kan niet verklaard worden door een (andere) psychische stoornis, zoals een psychotische stoornis. De persoon met een nagebootste stoornissen zegt ook tegen anderen (bijvoorbeeld tegen een arts) dat hij ziek of gehandicapt is. Er zijn ook mensen die zich alleen online ziek voordoen en er op die manier grote groepen mensen bij betrekken.

Mensen met een nagebootste stoornis proberen overmatige medische behandeling krijgen in verschillende ziekenhuizen en stemmen graag in met of verzoeken om heftige medische procedures.

Wat zijn de DSM-5 criteria voor nagebootste stoornis?

  1. Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of verschijnselen of het doelbewust opwekken van verwonding of ziekte, waarbij aantoonbaar sprake is van misleiding.
  2. De betrokkene presenteert zich tegenover anderen als ziek, gehandicapt of gewond.
  3. Het misleidende gedrag is evident, ook als duidelijke externe beloningen ontbreken.
  4. Het gedrag kan niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis, zoals een waanstoornis of een psychotische stoornis.

Er kan gespecificeerd worden of er sprake is van

  • Eenmalige episode
  • Recidiverende episodes (twee keer of meer)

Hoe herken je een nagebootste stoornis?

Het op een theatrale manier na- of voordoen van symptomen

Mensen met een nagebootste stoornis veroorzaken hun eigen symptomen (bijv. door scherpe dingen in te slikken). Ook kunnen mensen met deze stoornis doen alsof zij psychische symptomen hebben zoals geheugenverlies of hallucinaties. De symptomen die zij vertonen horen niet bij de stoornis waarvan ze zeggen deze te hebben.

Drang naar ziekenhuisopname of het ondergaan van ingrepen of het krijgen van diagnoses

Mensen met een nagebootste stoornis lijken als doel te hebben om ook behandeld te worden alsof zij de stoornis die zij voorwenden daadwerkelijk hebben, inclusief opnames, ingrepen of diagnoses die daarmee gepaard gaan.

Aanwijzingen dat een ziekenhuispatiënt een nagebootste stoornis heeft

Er zijn een aantal aanwijzingen bij patiënten in ziekenhuizen die kunnen wijzen op de stoornis:

  1. gerapporteerde klachten lijken zo uit een handboek te komen
  2. De patiënt is opvallend vaag en inconsistent aangaande de details van de medische problematiek
  3. er is een atypische of dramatische presentatie van symptomen die niet overeenkomt met een bekende stoornis
  4. de symptomen en gedragingen die te maken hebben met het probleem doen zich enkel voor als de patiënt geobserveerd wordt
  5. de patiënt simuleert of induceert zelf symptomen.
  6. er is een drang naar ziekenhuisopname en het ondergaan pijnlijke ingrepen en diagnostische procedures
  7. er is sprake van pseudologia fantastica (een ziekelijke vorm van liegen)
  8. de patiënt vertoont storend gedrag op de afdeling
  9. de patiënt heeft een uitgebreide kennis  van medische terminologie en de routine in het ziekenhuis
  10. er is een uitgebreide medische voorgeschiedenis
  11. er is een uitgebreide geschiedenis van reizen naar verschillende ziekenhuizen
  12. er zijn weinig bezoekers bij de patiënt
  13. er is een fluctuerend klinisch beloop met snelle ontwikkeling en/of een nieuwe pathologie als de resultaten van de observaties negatief blijken
  14. er is geen duidelijk gewin of voordeel van het ziektegedrag, zoals het niet worden opgeroepen voor militaire dienst of het krijgen van een uitkering.

Oorzaken van nagebootste stoornis ( Syndroom van Münchhausen)

De oorzaak van nagebootste stoornissen is niet bekend. Risicofactoren voor de ontwikkeling ervan zijn onder andere vroegkinderlijk trauma, depressie en persoonlijkheidsstoornissen. Gewoonlijk is er een geschiedenis van emotionele en geestelijke verwaarlozing in de vroege jeugd. Er is vaak sprake van identiteitsproblemen, heftige gevoelens, gebrekkige impulscontrole, korte psychotische episodes en instabiele relaties. Autoriteiten worden gewantrouwd, gemanipuleerd, geprovoceerd en uitgetest. Duidelijk aanwezig zijn schuldgevoelens, strafbehoefte en boetedoening.

Het kan zijn dat iemand door middel van het veroorzaken of nadoen van ziektesymptomen een trauma uit de jeugd herhaald, maar ditmaal zélf de controle voelt. Daarnaast is het een manier om liefde, zorg en aandacht te krijgen en een mogelijkheid om te ontsnappen aan verplichtingen. Sommige mensen kunnen ook verslaafd zijn aan het bedrag dat hoort bij de nagebootste stoornis.

Nagebootste stoornissen  presenteren zich vaak als terugkerende episodes van het gedrag. Meestal start het in de vroege volwassenheid, nadat een persoon is opgenomen voor een medische of psychiatrische aandoening. Ook in het geval van schade aan anderen begint het vaak na een eerdere ziekenhuisopname van het slachtoffer.

Patiënten met een nagebootste stoornis zijn daarnaast ook vaak mensen die zelf werken in de gezondheidszorg.

Nagebootste stoornis herkennen en begrijpen

De nagebootste stoornis is een ingewikkelde, controversiële en zeldzame stoornis. In het boek Opzettelijk ziek krijgen mensen die hieraan lijden een gezicht. De auteurs komen ook met adviezen om met mensen met een nagebootste stoornis om te gaan.

Behandeling van nagebootste stoornis ( Syndroom van Münchhausen)

Behandeling van een nagebootste stoornis is moeilijk en er zijn geen standaard behandelingsstrategieën voor deze aandoening. Voor een succesvolle behandeling is het noodzakelijk dat de persoon instemt met de diagnose en wil genezen, wat heel moeilijk is voor mensen die juist als ziek gezien willen worden.

Behandelingsopties zijn psychotherapie om stress te beheersen en effectieve coping te ontwikkelen. Daarnaast kunnen medicijnen worden gebruikt om andere psychiatrische aandoeningen te behandelen, zoals depressie en angst. Tijdelijke opname kan het nodig zijn om het risico van schade voor de patiënt of anderen te verminderen.

Scroll naar boven