Omgaan met borderline voor mensen met borderline én omstanders

Disclaimer: Ik heb het in volgende tekst vaak over het gedrag van ‘mensen met borderline’. Maar laat ik duidelijk zijn: dé borderliner bestaat niet. Deze tekst zal ongetwijfeld in veel gevallen van borderline opgaan, maar dekt absoluut niet de lading voor álle mensen met borderline. Toch heb ik dit artikel geschreven, vanuit mijn eigen ervaringen, in de hoop en de verwachting dat veel mensen met borderline en hun omgeving er, in ieder geval voor een deel, herkenning in zullen vinden.

Hoe voelt het om borderline te hebben?

Borderline persoonlijkheidsstoornis is een hele ingewikkelde stoornis. Mensen met borderline kunnen emoties hebben die qua heftigheid nog het meest lijken op situaties van acute emotionele nood die iedereen wel kent: je wordt bijna aangereden op een kruispunt, er is iemand dood, je moeder liet je als kind alleen achter op de crèche, je geliefde maakt het uit. Dit zijn momenten waarop men tegen je kan praten als Brugman, maar je gaat je er niet beter van voelen. Het enige wat je voelt is een snijdende angst of een verschrikkelijke pijn.

Het boek Gevalletje borderline schopt alle voordelen over borderline onderuit.
>> Lees meer over dit boek <<

Borderline gaat vaak gepaard met buien die qua heftigheid niet onderdoen voor bovenstaande situaties. Echter is er voor deze borderline-buien vaak geen duidelijke aanleiding die op dat moment plaatsvindt. Sterker nog: vaak is de trigger, de aanleiding, nauwelijks terug te vinden. En toch doet de pijn, het verdriet of de angst van de persoon met borderline op dat moment niet onder voor de gevoelens die beschreven staan in eerdergenoemde situaties. Borderline wordt niet voor niets vaak aangeduid met de term ’emotieregulatiestoornis’.

Hoe ontstaat borderline?

Naast het feit dat je er genetisch gevoelig voor kan zijn, is er bij de meeste mensen met borderline in de vroege jeugd iets misgegaan in de hechting. Soms is er sprake van een duidelijke gebeurtenis, zoals seksueel misbruik of mishandeling. Maar vaak is het subtieler gegaan en is het veel moeilijker te herleiden op welk moment in iemands leven de borderline zijn aanvang had. Feit is dat de persoon met borderline een enorme alertheid heeft meegekregen die wordt aangesproken door hele kleine triggers.

Wat is een ‘borderline-bui’ of ‘gevoelspsychose’?

Veel mensen met borderline hebben regelmatig te maken met een verschijnsel dat ik voor het gemak even een ‘gevoelspsychose’ noem. Een psychose kenmerkt zich door het verlies van contact met de werkelijkheid. Vaak is er sprake van een waarneming die niet gebaseerd is op een reële zintuiglijke prikkel. Ook het denken kan ernstig verstoord zijn. De persoon die eraan lijdt is hierdoor simpelweg niet meer in staat om de realiteit te toetsen. Hierdoor wordt een foutief beeld geschapen van de externe werkelijkheid.

Bij iemand met borderline die zich in een zogenaamde gevoelspsychose bevindt, ligt het foutieve deel meestal niet op het waarnemen (hallucinatie) of het denken (waan), maar op het voelen. De gevoelens die de persoon op dat moment ervaart stroken niet met de realiteit. En toch voelen deze gevoelens op dat moment enorm realistisch.

var bol_sitebar_v2={“id”:”bol_1629907745495″, “baseUrl”:”partner.bol.com”,”productId”:”1001004002903911″,”familyId”:””,”siteId”:”58677″,”target”:true,”rating”:true,”price”:true,”deliveryDescription”:true,”button”:true,”linkName”:”9789085063667″,”linkSubId”:””};

Wat kan je als omstander doen als iemand met borderline last heeft van zijn emoties?

Omschrijf samen met de persoon met borderline het hier en nu

Een persoon met borderline kan vaak enorme woede, pijn, verdriet of angst ervaren, zonder dat er in het hier en nu een aanleiding voor is. Dit benoemen en vervolgens verwachten dat de persoon in kwestie dit op dat moment zal inzien, heeft echter weinig zin. Het realiteitsgehalte van het voelen op dat moment is namelijk simpelweg te hoog. Het kan soms wel helpen om samen met de persoon met borderline het hier en nu te beschrijven. Is er daadwerkelijk iets aan de hand? Is het gevoel van dreiging wel terecht? Wat is de reële situatie van dit moment?

Wacht af tot de borderline-bui afneemt

Vaak is het echter ook een kwestie van wachten tot de borderline-bui afneemt. Maar als omstander moet je hiervoor soms stevig in je schoenen staan. De ander kan namelijk enorm boos op je worden of sterke uitspraken doen, vaak in een zin met ‘alles’ of ‘nooit’ erin. “Alles gaat fout. Het komt nooit meer goed.”

var bol_sitebar_v2={“id”:”bol_1629907764287″, “baseUrl”:”partner.bol.com”,”productId”:”9300000017953020″,”familyId”:””,”siteId”:”58677″,”target”:true,”rating”:true,”price”:true,”deliveryDescription”:true,”button”:true,”linkName”:”9789463492270″,”linkSubId”:””};

Besef dat de emotie van de persoon met borderline niet jouw schuld is

Met een beetje pech ziet de persoon met borderline je ook als mede-oorzaak van het gevoel. Maar ook dan is het zaak om te beseffen dat de woede die je op je dak krijgt, zelden helemaal op jou van toepassing is. Het is vaak een uiting van woede die in het verleden is opgelopen, of gewoon woede om het feit dat iemand op dat moment zo intens veel pijn ervaart. Het kan ook zijn dat de omstander ongewild onderdeel was van de trigger.

Bied de persoon met borderline kalmte en troost

Het is heel goed om te weten dat de persoon met borderline op het moment van een aanval zich vaak intens verdrietig voelt en enorm veel pijn heeft. Het enige waar hij of zij op dat moment vaak behoefte aan heeft is kalmte, bevestiging en troost. Elke vorm van onrust van de ander kan geïnterpreteerd worden als nieuw gevaar, dus kalm blijven is zeker wenselijk. Bevestiging kun je geven door te vertellen dat het veilig is, dat het voorbij gaat en dat er niks aan de hand is. Het kan zijn dat de ander hierop reageert als door een wesp gestoken omdat het op dat moment voor diegene heel anders voelt, maar deze bevestiging creëert toch een atmosfeer van veiligheid en vertrouwen waarin iemand zichzelf weer makkelijker kan herpakken. Je kan diegene ook troosten als hij of zij heel erg verdrietig is, ook al is de reden van het verdriet volstrekt onduidelijk. Voor de persoon met borderline voelt dit verdriet zeer intens.

Laat je niet meeslepen door de persoon met borderline

Maar het allerbelangrijkste voor omstanders is misschien wel: blijf bij jezelf! Als het echt over je grenzen gaat, kies dan voor jezelf. Ga bijvoorbeeld even weg om de ander tot rust te laten komen en zeg dat je later weer terugkomt. Je geeft iemand hierdoor ook de kans om makkelijker tot zichzelf te komen. Door te zeggen dat je weer terugkomt weet de persoon met borderline ook dat je hem of haar niet verlaat, maar gewoon even weg bent.

var bol_sitebar_v2={“id”:”bol_1630153466282″, “baseUrl”:”partner.bol.com”,”productId”:”1001004010301208″,”familyId”:””,”siteId”:”58677″,”target”:true,”rating”:true,”price”:true,”deliveryDescription”:true,”button”:true,”linkName”:”9789461050403″,”linkSubId”:””};

Wat kan je doen na een borderline-bui?

Ga na of je triggers voor de persoon met borderline kunt vermijden

Je kan bij jezelf te rade gaan of er iets is wat je zou kunnen doen om de persoon met borderline in het vervolg minder makkelijk te triggeren. Soms zijn pijnpunten heel duidelijk en kan je er samen over praten hoe je wat voorzichtiger met deze punten kunt omspringen. Op eieren lopen of vermijden is niet nodig, maar iets zorgvuldiger omspringen met bepaalde dingen is soms wel een optie.

Ga na wat er echt gebeurde tijdens de borderline-bui

Het kan heel zinvol zijn om na een borderline-bui, als de gemoederen weer tot rust zijn gekomen, voorzichtig na te gaan wat er nou gebeurde. Was er een trigger die aanleiding gaf? Dit kan soms een heel kleine gebeurtenis zijn. Iets wat werd gezegd of gedaan, of iets wat de persoon met borderline zag. Als de trigger gevonden is, kan er gekeken worden of je deze kunt herleiden. Is er een pijnlijke situatie in het verleden waar deze trigger aan doet denken? Wat maakte het toen zo bedreigend? Is het in het heden nog steeds zo bedreigend? Je kan de ‘oude’ en ‘nieuwe’ situaties ook opschrijven in een schema. Je beschrijft de gebeurtenis in het verleden en de gebeurtenis in het nu. Vervolgens beschrijf je de verschillen en waarom het toen onveilig voelde of was voor iemand. Daarna beschrijf je de huidige situatie. Is het nu nog steeds zo onveilig? Of is het heel anders dan toen?

Houd er rekening mee dat het ook vaak tasten in het duister blijft. Soms is het gewoon simpelweg niet te herleiden wat de aanleiding was en welke gebeurtenis in het verleden hier de oorzaak van is.

var bol_sitebar_v2={“id”:”bol_1629907782065″, “baseUrl”:”partner.bol.com”,”productId”:”1001004011858874″,”familyId”:””,”siteId”:”58677″,”target”:true,”rating”:true,”price”:true,”deliveryDescription”:true,”button”:true,”linkName”:”9789057123559″,”linkSubId”:””};

Praat met elkaar over wat er gebeurde

Het heeft wel te allen tijde zin om nog even na te gaan wat de persoon met borderline zei gedurende de bui en of hij of zij dat echt meende, op het moment dat een omstander daar nog mee zit. Op deze manier kan de lucht weer geklaard worden en wordt er weer duidelijk wat de realiteit nou eigenlijk wel is. Het is zonde als uitspraken die iemand deed in een moment van totale paniek als waarheid worden beschouwd.

Kijk of het echt lag aan de borderline, of aan de interactie

Toch is het ook goed om te kijken of de omstander wellicht iets heeft gedaan wat echt niet fijn was. Het is natuurlijk al te makkelijk om alle heftige gevoelens helemaal te wijten aan de borderline. Soms is bepaald gedrag ook gewoon echt niet fijn en was de reactie van de persoon met borderline wellicht overtrokken, maar niet helemaal nergens op gebaseerd. ¨

Lees ook: Borderline en relaties

Tips om om te gaan met borderline

Zoek professionele hulp voor de borderline

Het is absoluut belangrijk voor iemand met borderline om gebruik te maken van professionele hulp, waar nodig. Dit zal er niet per se toe leiden dat de borderline-buien verdwijnen, maar er is wel een grote kans dat deze in frequentie zullen afnemen. Ook kan het inzicht verschaffen in de mogelijke oorzaken van borderline-problematiek.

var bol_sitebar_v2={“id”:”bol_1629907812231″, “baseUrl”:”partner.bol.com”,”productId”:”9200000009649167″,”familyId”:”9200000009649167″,”siteId”:”58677″,”target”:true,”rating”:true,”price”:true,”deliveryDescription”:true,”button”:true,”linkName”:”9789020996760″,”linkSubId”:””};

Leer inzien dat je emoties niet de realiteit zijn

Het is ook ontzettend belangrijk dat de persoon leert in te zien dat zijn of haar gevoelens tijdens een borderline-aanval vaak niet stroken met de realiteit. Op het moment dat iemand het gevoel heeft dat alles wat hij of zij ervaart en voelt op de waarheid is gebaseerd, wordt het ontzettend lastig om in het dagelijks leven niet volledig beheerst te worden door deze buien.

Lees ook: Hoe ga je om met borderline?

Kun je leren leven met borderline of met iemand die borderline heeft?

Wanneer er kennis is over borderline bij zowel de persoon met borderline zelf als bij de directe omgeving, dan is het absoluut goed mogelijk om ermee te leven, ondanks de heftigheid. En zal iemand met borderline beter het verschil kunnen onderscheiden tussen gevoelens die reëel zijn en gevoelens die dat niet zijn, ondanks het feit dat ze wel zo voelen.

Meer hulp nodig?

Lees dan:

• Het boek “Borderline hulpboek” door Jaap Spaans & Erwin van Meekeren¨
• Het boek “Borderline Times” door Dirk de Wachter¨