Derde gender

Wat is derde sekse of derde gender?

Derde sekse of derde gender is een term die in de sociologie wordt gebruikt om in een andere cultuur een maatschappelijk of wettelijk erkende genderrol te beschrijven buiten mannelijk en vrouwelijk.

De term op zich verwijst niet naar een specifiek gedefinieerd derde gender, maar meer in het algemeen naar elke erkende sekse buiten de twee genders. Genderidentiteiten die van oudsher onder het label ‘derde gender’ vallen zijn Two-Spirit in veel inheemse Amerikaanse culturen, Fa’ afafine in Samoa, Māhū uit Hawaii, en hijras uit Zuid-Azië. Het wordt soms uitgebreid tot vierde gender of zelfs vijfde gender wanneer een cultuur meerdere verschillende genders erkent buiten man en vrouw.

Culturen hebben hun eigen woord om deze specifieke genders te beschrijven. De term ‘derde gender’ of ‘derde sekse’ wordt vooral toegepast door kolonialisten. Derde sekse of derde gender wordt doorgaans niet meer gebruikt, behalve als overkoepelende term, en waar mogelijk moet de individuele identiteit in kwestie worden gespecificeerd.

Alleen mensen van het derde genders zijn in staat te beschrijven wat het derde gender voor hen betekent, voor sommigen ligt het tussen de binaire genders, voor anderen kan het buiten het binaire liggen. Als identiteit zou derde sekse of derde gender alleen gebruikt mogen worden door mensen uit een cultuur die genders kent die beschreven worden als een derde gender. Labels onder de aporagender-paraplu zijn alternatieven voor genders buiten het binaire voor culturen waar geen wettelijk erkende derde gender is.

Geschiedenis

De term derde gender werd voor het eerst algemeen gebruikt om niet-heteroseksuele mensen te beschrijven, omdat er vóór de seksuele revolutie van de jaren 1960 geen gemeenschappelijke niet-afwijzende woordenschat was voor niet-heteroseksualiteit, en er geen duidelijke erkende scheidslijn was tussen seksualiteit en gender. Een dergelijke term, Uranian, werd in de 19e eeuw gebruikt voor een persoon van het derde gender – oorspronkelijk iemand met “een vrouwelijke psyche in een mannelijk lichaam” die zich seksueel aangetrokken voelt tot mannen.

Het werd later geherdefinieerd omdat het vaak werd gebruikt door kolonialisten om traditionele genders van andere culturen te pathologiseren. Omdat er geen scheiding was tussen seksualiteit en sekse, probeerden westerse culturen, soms zelfs vandaag nog, vaak om deze derde-gender identiteiten te herinterpreteren om te passen in het westerse concept van seksuele geaardheid. Westerse pogingen om fa’afafine, het derde gender in de Samoaanse cultuur, te herinterpreteren, laten het bijvoorbeeld vaak meer te maken hebben met seksuele geaardheid dan met gender. Daarnaast maken Westerse geleerden vaak geen onderscheid tussen mensen van het derde gender en mannen; ze worden vaak op één hoop gegooid omdat veel derde genders voornamelijk of uitsluitend uit mannen bestaan.

Sinds tenminste de zeventiger jaren hebben antropologen in sommige culturen gendercategorieën beschreven die niet adequaat konden worden verklaard met behulp van een twee-genders-kader. Terwijl sommige westerse mainstream wetenschappers momenteel geprobeerd hebben om de “derde genders” uitsluitend in de taal van de moderne LGBTQ+-gemeenschap te begrijpen (met name antropologen die geprobeerd hebben te schrijven over de Zuid-Aziatische hijras of de inheemse Amerikaanse “gendervarianten” en two-spiritmensen), benadrukken andere wetenschappers – vooral inheemse wetenschappers – dat het gebrek aan cultureel begrip en culturele context bij mainstream wetenschappers geleid heeft tot een wijdverspreide verkeerde voorstelling van mensen van het derde gender, en ook tot een verkeerde voorstelling van de culturen in kwestie, inclusief de vraag of dit concept eigenlijk wel of niet op deze culturen van toepassing is.

Voorbeelden

Voorbeelden van sommige genders die worden beschreven als zijnde “derde genders” zijn:

• Fa’afafine
• Māhū
• Hijra
• Muxe
• Two Spirit

Ander gebruik

In sommige landen is “derde gender” een beschrijving van wettelijke categorieën voor genders buiten man en vrouw, zoals in Duitsland voor de derde wettelijke categorie, “divers.”

Vlag

De vlag werd gemaakt op 9 augustus 2018 op het Tumblr-blog beyond-mogai-pride-flags voor mensen die ervoor kiezen om de term als een identiteit te herclaimen.

Symbool

Het symbool werd gemaakt door een groep Braziliaanse niet-binaire mensen op 2 oktober 2014. Een driehoek werd waarschijnlijk gebruikt om “derde” te vertegenwoordigen.

Lees ook: LGBTQ+-wpprdenboek