Stoornissen in de impulsbeheersing

Een plotselinge impuls of verlangen om iets te doen is een eigenschap die de meeste mensen delen. Mensen met een stoornis in de impulsbeheersing vinden het echter uiterst moeilijk of onmogelijk om deze drang te weerstaan.

Het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) erkent vijf formele stoornissen die onder de definitie van een een stoornis in de impulsbeheersing vallen.

ODD: oppositioneel-opstandige gedragsstoornis

Wat is ODD?

De oppositioneel-opstandige gedragsstoornis of oppositional defiant disorder (ODD) is een gedragsstoornis in de kindertijd. Wie aan deze aandoening lijdt is opstandig en heeft moeite zijn emoties of gedrag onder controle te houden.

Ongeveer 2-11% van de kinderen heeft deze stoornis, en hij komt meer voor bij preadolescente mannen dan bij vrouwen. Mensen met ODD krijgen meestal symptomen te ervaren tussen de leeftijd van 5-10 jaar, en de symptomen verdwijnen vaak als ze ouder worden.

Symptomen van ODD

• onaangenaam, opstandig en storend gedrag
• prikkelbaar en uitdagend gedrag, vooral als gevraagd wordt om klusjes te doen of regels te gehoorzamen

CD: normoverschrijdende of antisociale gedragsstoornis

Wat is CD

De normoverschrijdende gedragsstoornis of conduct disorder (CD) is een overtreffende trap van ODD. Deze stoornis in de impulsbeheersing ontwikkelt zich ook meestal in de kindertijd of adolescentie. Mensen met deze aandoening hebben de neiging extreem opstandig, ongehoorzaam en agressief te zijn.

Ongeveer 2-10% van de kinderen en tieners heeft deze stoornis, en hij komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen. Mensen met deze aandoening hebben ook meer kans op ADHD, stemmingsstoornissen, en ontwikkelingsstoornissen.

Symptomen van CD

• vernieling van eigendommen
• liegen tegen mensen
• illegale of criminele activiteiten
• manipulatief of emotieloos overkomen

IED: periodieke explosieve stoornis

Wat is IED

De periodieke explosieve stoornis of intermittent explosive disorder (IED) komt het meest voor in de late kinderjaren of de tienerjaren. Mensen met deze aandoening hebben korte uitbarstingen van woede en agressie die niet in verhouding lijken te staan tot de aanleiding. De oorzaak van de explosie kan voor anderen niet duidelijk of niet waarneembaar zijn.

Symptomen van IED

• veelvuldige verbale of fysieke uitbarstingen die kunnen leiden tot verwondingen of lichamelijke schade
• snel gefrustreerd raken
• heel gezagsgetrouw of rustig zijn buiten de explosieve uitbarstingen

Lees ook: Wat is een periodieke explosieve stoornis?

Kleptomanie

Wat is kleptomanie

Mensen die kleptomanie hebben krijgen een impuls om dingen mee te nemen die niet van hen zijn. Deze aandoening kan zich op elke leeftijd voordoen en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Symptomen van kleptomanie

• stelen van voorwerpen die niet nodig zijn of voorwerpen van weinig tot geen waarde
• een dwang voelen om te stelen
• zich vaak schuldig of neerslachtig voelen na het stelen
• gevoelens van opluchting ervaren na het stelen

Pyromanie

Wat is pyromanie

Pyromanie is een zeldzame impulscontrole stoornis waarbij mensen gefascineerd raken door vuur en alles wat met vuur te maken heeft. Ze hebben vaak een dwangneurose om dingen in brand te steken. Pyromanie komt vaker voor bij tieners en volwassenen en vaker bij mannen dan bij vrouwen. Mensen met pyromanie hebben ook vaker stemmingsstoornissen en leerproblemen.

Symptomen van pyromanie

• een dwang voelen om brand te stichten
• brand stichten zonder motief van woede of wraak
• spanning vlak voor het stichten van een brand

Oorzaken

Onderzoekers weten niet zeker wat de ontwikkeling van een stoornis in de impulsbeheersing veroorzaakt. Er zijn aanwijzingen dat genetische het risico kunnen verhogen:

• Kinderen met ODD hebben vaak ouders die stemmingsstoornissen hebben.
• Mensen met CD hebben vaker ouders die schizofrenie, ADHD, antisociale persoonlijkheidsstoornis, of ouders die middelen misbruiken.

Het is ook mogelijk dat deze gezinssamenstelling een onstabiele omgeving veroorzaakt, waardoor kinderen meer kans hebben om een impulscontrole stoornis te ontwikkelen.

Omgevingsfactoren die de kans op het ontwikkelen van impulscontrole stoornissen kunnen vergroten zijn onder andere:

• afkomstig zijn uit een gezin met een lage sociaal-economische status
• afkomstig zijn uit een plaats met geweld in de gemeenschap
• een gebrek aan structuur in het gezin en op school
• een verwaarlozende of mishandelende omgeving
• vrienden hebben die deelnemen aan afwijkende of illegale activiteiten

Preventie

Ouders en verzorgers kunnen strategieën gebruiken om de symptomen van stoornissen in de impulsbeheersing te beheersen. Deze omvatten:

• geen positieve bekrachtiging geven voor gedrag
• kinderen en tieners aanmoedigen belangstelling te tonen voor het helpen van hun gemeenschap en samenleving
• fysieke discipline te vermijden
• consequent blijven bij het opvoeden

Onderzoek heeft uitgewezen dat extreme straffen, fysieke discipline en plotselinge opsluiting niet helpen bij het beheersen van impulscontrole stoornissen en de problemen kunnen verergeren.

Behandeling

Ouders en verzorgers kunnen het best voorkomen dat de symptomen erger worden door een kind of tiener met een vermoedelijke stoornis in de impulscontrole te laten onderzoeken door een psychische hulpverlener. De psycholoog kan dan een behandelingsplan voorstellen.

Behandelingsmogelijkheden omvatten meestal een vorm van therapie, zoals CGT, om gedrag rond impulsbeheersing te helpen tegengaan. Verschillende soorten therapie kunnen ouders en kinderen met deze strategieën helpen, zoals oudermanagementtraining, multisystemische therapie, en cognitieve gedragstherapie (CGT).

Sommige artsen kunnen stemmingsstabilisatoren, antidepressiva, of andere medicijnen voorschrijven om de symptomen te beheersen.