Stoppen met antidepressiva

Wanneer je stopt met antidepressiva kun je onttrekkingsverschijnselen of een terugval krijgen. Antidepressiva zijn niet verslavend of gewoontevormend, dus ermee stoppen veroorzaakt geen ontwenningsverschijnselen. Maar medicijnen voor depressie veranderen wel de chemische stoffen in je hersenen. Het lichaam past zich aan deze veranderingen aan, dus plotseling stoppen kan kan geestelijke en lichamelijke gevolgen hebben.

Je kan ook bang zijn dat de symptomen van depressie zullen terugkeren. Je moet je antidepressieve medicatie daarom geleidelijk afbouwen om gezondheidsproblemen te voorkomen en het risico op een terugval van je depressieve symptomen te verminderen. Je arts kan je helpen door je medicatiedosering over meerdere weken te verlagen.

Lees ook: antidepressiva: soorten, bijwerkingen, effectiviteit en gebruik

Waarom stoppen mensen met antidepressiva?

Antidepressiva kunnen depressie niet genezen, maar ze kunnen wel angst, een lage stemming en zelfmoordgedachten helpen verminderen. Ze werken door te veranderen hoe je hersenen chemische stoffen gebruiken om je stemming in evenwicht te brengen of met stress om te gaan.

Wanneer je begint met antidepressiva kan het enkele weken of langer duren voor de medicijnen effect hebben. Antidepressiva kunnen ook bijwerkingen hebben. Hierom zouden mensen misschien willen stoppen. Mensen kunnen ook willen stoppen met het innemen van antidepressiva omdat:

• ze het gevoel hebben dat ze voldoende hersteld zijn
• een medisch deskundige hen heeft aangeraden te stoppen
• ze zwanger zijn of van plan zijn zwanger te worden
• de medicatie te duur is

Hoe langer je antidepressiva gebruikt hoe moeilijker afbouwen is. Als je wilt stoppen met antidepressiva kun je het beste een arts om advies en steun vragen. De arts zal je helpen een plan te maken. De dosering kan geleidelijk wordt verlaagd of je kan op een ander middel overstappen.

Wanneer ben je klaar om te stoppen met antidepressiva?

Wanneer je klaar bent om te stoppen met het innemen van antidepressiva hangt af van de beslissingen die je met je arts hebt gemaakt. Meestal kun je je antidepressieve medicatie afbouwen als je depressieve symptomen een bepaalde periode verdwenen zijn. Het verwachte tijdsbestek hangt af van de psychische diagnose of je symptomen.

Voor veel mensen is stoppen met antidepressiva een positief teken dat betekent dat je herstelt. Sommige mensen willen liever langer antidepressiva gebruiken.

Wat gebeurt er als je plotseling stopt met antidepressiva?

Als je plotseling stopt met het innemen van antidepressiva kun je griepachtige verschijselen krijgen. Deze symptomen vormen de diagnose ‘antidepressivum discontinuatiesyndroom (ADS)’. De werkzaamheid en de individuele ervaring met antidepressiva varieert per persoon en soort antidepressivum.

In de meeste gevallen moet iemand een antidepressivum minstens 1 maand onafgebroken nemen om ADS te ontwikkelen. Ongeveer 20% van de mensen die plotseling stoppen met het innemen van antidepressiva of hun dosering drastisch verlagen een reeks ontrekkingsverschijnselen.

Twee voorbeelden van antidepressiva zijn selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s) en serotonine en norepinefrine heropname remmers (SNRI’s). Deze medicijnen werken om het serotoninegehalte in de hersenen te verhogen. Serotonine is een hormoon dat gevoelens van welzijn en geluk stabiliseert. De medicatie werkt door de heropname ervan in zenuwcellen, of neuronen, te blokkeren.

Symptomen bij stoppen met antidepressiva

Er zijn zes soorten symptomen die kunnen optreden bij het stoppen met antidepressiva:

• Griepachtige verschijnselen: Vermoeidheid, hoofdpijn, pijn, en zweten.
• Slapeloosheid: Moeite met slapen en levendige dromen.
• Misselijkheid: Er kan ook braken optreden.
• Onevenwichtigheid: Duizeligheid, duizeligheid, en licht gevoel in het hoofd.
• Zintuiglijke stoornissen: Tintelingen, branderige en schokachtige gewaarwordingen.
• Hyperarousal: Agitatie, prikkelbaarheid, angst, agressie, manie, en schokkerigheid.
• Vergelijking van antidepressiva

Stoppen met verschillende antidepressiva zal tot verschillende symptomen leiden.

Sommige mensen ervaren symptomen die lijken op die van depressie, zoals:

• gevoelens van droefheid
• overmatige bezorgdheid
• paniekaanvallen
• perioden van oncontroleerbaar huilen
• verstoorde slaap, moeilijk in slaap vallen, of te veel slapen
• stemmingswisselingen
• onverklaarbare uitputting
• zich los voelen van de werkelijkheid of van de omgeving
• manie, of perioden waarin je meer energie hebt dan gewoonlijk, minder of geen slaap nodig hebt, en je grillig of roekeloos gedraagt
• gedachten aan zelfmoord
• geheugenproblemen of moeilijkheden om zich te concentreren

Onttrekkingssymptomen SSRI’s en SNRI’s:

SSRI’s omvatten geneesmiddelen zoals citalopram en fluoxetine. Symptomen die gepaard gaan met onttrekking van SSRI’s en SNRI’s kunnen zijn:

• buikpijn en buikkrampen
• griepachtige verschijnselen
• hoofdpijn
• elektrische schok-achtige gewaarwordingen in het hoofd, of “brain zaps”
• lusteloosheid
• duizeligheid
• veranderingen in eetlust
• slapeloosheid en nachtmerries
• duizeligheid
• ataxie, of verlies van spiercoördinatie
• wazig zicht
• gevoelloosheid
• branderige, tintelende, of schokachtige gewaarwordingen
• tremor
• agitatie, angst, agressie, en slechte stemming
• problemen met onwillekeurige bewegingen, lopen, of evenwicht
• overmatig dromen en vreemde dromen of nachtmerries
• suizen in de oren, of tinnitus
• zintuiglijke problemen, zoals iets ruiken dat in werkelijkheid niet aanwezig is
• agressiviteit of prikkelbaarheid
• verwarring
• zweten

Onttrekkingssymptomen tricyclische antidepressiva (TCA’s)

TCA medicijnen zijn onder andere amitriptyline (Elavil) en doxepine (Silenor). Symptomen die gepaard gaan met onttrekking van tricyclische antidepressiva (TCA’s) of met tricyclische verwante antidepressiva kunnen zijn:

• griepachtige verschijnselen
• hoofdpijn
• lusteloosheid
• rusteloosheid
• abdominale en gastro-intestinale stoornissen, zoals misselijkheid, braken, krampen, en diarree
• slapeloosheid en vreemde dromen of nachtmerries
• duizeligheid, licht in het hoofd
• problemen met coördinatie, evenwicht, lopen, of bewegen
• je geagiteerd of angstig voelen
• slechte stemming
• een onregelmatige of sneller dan gebruikelijke hartslag
• lage bloeddruk
• angst
• beven

Onttrekkingssymptomen monoamine oxidase remmers:

MAO-remmers omvatten medicijnen zoals fenelzine (Nardil) en isocarboxazide (Marplan). Symptomen die gepaard gaan met onttrekking van monoamine oxidase remmers kunnen zijn:

• moeite met denken
• slapeloosheid en nachtmerries
• extreme uitputting of slaperigheid
• hallucinaties of psychotische ervaringen, zoals paranoïde waanideeën
• prikkelbaarheid of gejaagdheid
• problemen met bewegen
• vreemde dromen
• onvastheid
• hoofdpijn
• je geagiteerd of prikkelbaar voelen
• schokkerige bewegingen of spiertrekkingen
• onrust
• slecht humeur
• delirium
• catatonie, niet meer in staat je te bewegen

Onttrekkingssymptomen atypische antidepressiva

Hiertoe behoren venlafaxine (Effexor) en duloxetine (Cymbalta). Symptomen die gepaard gaan met ontrekking van atypische antidepressiva kunnen zijn:

• griepachtige verschijnselen
• hoofdpijn
• lusteloosheid
• veranderingen in eetlust
• misselijkheid en overgeven
• slapeloosheid en nachtmerries
• duizeligheid en vertigo
• “elektrische schok”-gevoelens en tintelingen
• angst
• neerslachtige stemming

Ontrekkingsverschijnselen ontstaan meestal binnen 5 dagen nadat je met je antidepressivum gestopt bent en duren tot 6 weken. Volgens ander onderzoek kunnen sommige mensen echter nog maanden, of zelfs jaren, last hebben van ontrekkingsverschijnselen nadat ze gestopt zijn met het innemen van antidepressiva.

Wanneer je plotseling stopt met het innemen van antidepressiva kan je circulerende serotoninegehalte snel veranderen, wat verontrustende symptomen kan veroorzaken. Sommige onderzoekers denken dat er ook ontrekkingsverschijnselen kunnen optreden als het lichaam probeert zijn natuurlijke serotonine-evenwicht te herstellen.

Is het een terugval?

Soms kunnen stopzettingsverschijnselen op een terugval lijken. De stopzettingsverschijnselen beginnen meestal binnen een paar dagen en het duurt langer voordat tekenen van een terugval verschijnen, meestal 2 tot 3 weken.

Als je bezorgd bent dat de depressie terugkeert kun je het beste contact opnemen met je arts of psycholoog. In sommige gevallen kan een arts medicijnen voorschrijven om te helpen bij de afkickverschijnselen.

Hoe lang duren de symptomen?

Stopzettingsverschijnselen beginnen meestal binnen een paar dagen. Onderzoek uit 2017 zegt dat ze meestal 1-2 weken aanhouden, maar het kan in sommige gevallen langer zijn. Wat nieuwer onderzoek heeft aangetoond dat, hoewel het ongewoon is, stopzettingsverschijnselen tot 79 weken kunnen aanhouden.

Een goed ondersteunend netwerk of een begripvol iemand om mee te praten gedurende deze tijd kan heilzaam zijn. Voldoende rust krijgen, goed eten, en regelmatig bewegen kunnen bij sommige mensen de symptomen verminderen.

Hoe lang duurt het om veilig te stoppen met antidepressiva?

Doorgaans moet je geleidelijk stoppen met het innemen van antidepressiva over een periode van 4 weken of langer. Maar afbouwen van antidepressiva over 6-8 weken of langer kan het risico op ontrekkingsverschijnselen verder verminderen. Hoe snel je veilig met je antidepressiva kan stoppen hangt af van het soort antidepressivum dat je gebruikt.

De tijdlijn voor het afbouwen van een antidepressivum hangt vooral af van de halfwaardetijd van het medicijn. De halfwaardetijd is de hoeveelheid tijd die het duurt voordat het niveau van de stof in het lichaam met de helft is afgenomen. De halfwaardetijd varieert van geneesmiddel tot geneesmiddel, en hij kan ook van persoon tot persoon verschillen.

Antidepressiva met een korte halfwaardetijd kunnen meer bijwerkingen veroorzaken en moeilijker zijn om te stoppen met innemen. Je kunt echter nog steeds symptomen ervaren als ze stoppen met het innemen van een middel met een langere halfwaardetijd.

Antidepressiva met een korte halfwaardetijd zijn onder andere venlafaxine (Effexor) en trazodon (Desyrel). Fluoxetine (Prozac) en citalopram (Celexa) hebben een lange halfwaardetijd.

Medicijnen met een kortere halfwaardetijd kunnen meer ontrekkingsverschijnselen veroorzaken, dus moeten mensen ernaar streven ze geleidelijk af te bouwen. Mensen moeten Paxil, dat een halfwaardetijd van ongeveer 1 dag heeft, in een langzamer tempo afbouwen dan medicijnen met een halfwaardetijd van 2-4 dagen, zoals Prozac.

Symptomen van afbouwen van antidepressiva verlichten

Weten welke symptomen je kunt verwachten kan je helpen je voor te bereiden. In sommige gevallen kan het door ernstige symptomen nodig zijn vrij te nemen van werk. Het kiezen van een geschikt moment om te stoppen met het innemen van antidepressiva kan helpen bij dit proces. Je loopt meer risico op een terugval van depressie tijdens perioden van stress of emotionele moeilijkheden.

Symptomen verschijnen meestal binnen een paar dagen na het stoppen met een antidepressivum. Als je ernstige ontrekkingsverschijnselen ondervindt of symptomen die niet binnen een paar weken verdwijnen moet je met een arts praten. Ook als je depressieve symptomen terugkeren moet je naar de huisarts of psycholoog.

In sommige gevallen kunnen de symptomen verdwijnen of verminderen door langzamer af te bouwen. Mensen die ernstige of aanhoudende ontrekkingsverschijnselen ervaren terwijl ze medicijnen met een korte halfwaardetijd gebruiken kunnen misschien overschakelen op een ander antidepressivum met een langere halfwaardetijd. Het kan dan gemakkelijker zijn het medicijn met een langere halfwaardetijd af te bouwen.

In zeldzame of extreme gevallen kan het nodig zijn dat je helemaal stopt met het innemen van het antidepressivum en je symptomen met andere medicijnen of leefgewoonten onder controle houdt. Bepaalde leefgewoonten kunnen helpen de ontrekkingsverschijnselen te verlichten. Deze omvatten:

• voldoende lichaamsbeweging
• omgaan met stress
• gehydrateerd blijven
• met anderen praten en om hulp vragen als dat nodig is
• voldoende slaap en rust krijgen
• gezond en evenwichtig eten
• het vermijden of beperken van alcohol- en drugsgebruik

Omgaan met griepachtige symptomen

Sommige mensen krijgen griepachtige verschijnselen. Een arts kan aanraden deze te behandelen door:

• veel vocht te drinken
• rust te nemen
• warm te blijven

Pijnstillers slikken om eventuele ongemakken te verlichten is meestal veilig, maar het is het beste om eerst een arts te raadplegen.

Omgaan met vermoeidheid en slaapproblemen

De symptomen van vermoeidheid, verstoorde slaap, en irritatie kunnen dagelijkse activiteiten moeilijker maken. Het plannen van een paar rustigere dagen tijdens het stoppen met antidepressiva kan de stress verminderen.

Tips om veilig te stoppen

Stoppen met antidepressiva is een ernstige beslissing die je gezondheid kan beïnvloeden. Raadpleeg dus altijd je arts en psycholoog of psychiater voor je stopt.

Ken je geneesmiddel

Betrokken zijn bij de besluitvorming en planning in elk stadium van de behandeling kan het risico op een onaangename ervaring helpen verkleinen. Je kan bijvoorbeeld nog voordat je start met een antidepressivum met je arts praten over:

• het geneesmiddel en hoe je op termijn kunt stoppen met het gebruik ervan
• de redenen om te stoppen en een plan om te stoppen
• welke effecten je kunt verwachten, hoe lang ze waarschijnlijk zullen aanhouden, en hoe je onderscheid kunt maken tussen bijwerkingen en een terugval

Geleidelijk stoppen

Een arts zal je vaak adviseren geleidelijk te stoppen met het innemen van antidepressiva, wat bekend staat als tapering. Je vermindert dan de dosering van het medicijn langzaam in de loop van de tijd tot je het niet meer inneemt.

De tijd die nodig is om af te bouwen van antidepressiva hangt af van het geneesmiddel en hoe lang je het al neemt. Een arts kan advies geven over dit proces en de beste manier om het aan te pakken.

Overschakelen op een ander geneesmiddel

In sommige gevallen kan een arts aanraden over te schakelen op een ander geneesmiddel als een stap naar het stoppen met het geneesmiddel. Je kan bijvoorbeeld over schakelen op een geneesmiddel met een langere halfwaardetijd en dan de dosering geleidelijk verlagen.

Zoek steun

Familie en vrienden kunnen je steunen terwijl je stopt met het innemen van antidepressiva. Ondersteunende psychotherapie kan ook helpen.

Samenvatting

Je moet altijd met een arts praten voordat je je antidepressivum stopt of afbouwt. Met de juiste steun kun je veilig stoppen, hoewel je ongemakkelijke bijwerkingen kunt ervaren. Je moet ook met een arts of psycholoog praten als je ontrekkingsverschijnselen tijdens het afbouwen van antidepressiva ernstig, invaliderend, langdurig, zorgwekkend, of onverwacht zijn.

Sommige mensen ervaren een reeks symptomen die samen ADS genoemd worden wanneer ze stoppen met het gebruik van psychotrope medicijnen zoals antidepressiva. Deze symptomen zijn vaak mild en duren meestal een paar weken, maar ze kunnen ook ernstig zijn en enkele maanden of langer aanhouden.

Ontrekkingsverschijnselen van bepaalde medicijnen kunnen tot suïcidale gedachten leiden. Als dit gebeurt, is het van vitaal belang om hulp te zoeken.

Lees ook: antidepressiva: soorten, bijwerkingen, effectiviteit en gebruik