Veel gezondheidsbewuste mensen geloven dat matig drinken goed voor je is. Ik ben, zoals de meeste artsen, opgegroeid met dit idee. De richtlijnen raadden vroeger 1-2 alcoholische dranken per dag aan en stelden dat “alcohol een gunstig effect kan hebben als het met mate wordt geconsumeerd”.
De wetenschap is sindsdien veranderd, net als de voedingsrichtlijnen, maar de kennis van mensen is dat niet. Het laatste wat de 2 miljard mensen die regelmatig van alcohol genieten willen horen is dat de vermeende gezondheidsvoordelen van alcohol niet bestaan.
Het is een vervelende boodschap, maar de tijd is gekomen om terug te komen op het wijdverbreide idee dat matig alcohol drinken de gezondheid bevordert.
Goed voor je hart?
Het idee van wijn als gezonde drank is nauw verbonden met de Franse paradox. Epidemiologische studies in de jaren tachtig maakten melding van de paradoxale constatering dat Fransen ondanks hun dieet vol vetten een lager percentage hartziekten hebben.
Een 60 minuten durende uitzending over dit onderwerp in Amerika, eindigend met Morley Safer die een glas rode wijn vasthoudt, suggereerde dat het geheim voor de gezondheid van het hart “in dit uitnodigende glas kan liggen”.
De verkoop van rode wijn schoot het jaar erna met 40 procent omhoog, en de wijnmakers namen snel de gezondheidsmantra over. Wijn bevat antioxidanten en resveratrol, en zou de HDL, de goede cholesterol, kunnen verhogen. Het leek volkomen plausibel dat het de vasculaire gezondheid zou kunnen verbeteren.
Helaas is er waarschijnlijk geen Franse paradox. Latere studies wezen uit dat de paradox een illusie is, een vervorming, een gevolg van inconsistente ziektemeldingen en andere factoren.
Het meest overtuigende bewijs om matig drinken te koppelen aan gezondheid is de beroemde J-curve, waarin studies aantonen dat het risico op overlijden afneemt bij een lage alcoholinname en vervolgens proportioneel stijgt bij een hogere alcohol-inname. Met andere woorden, matige drinkers hebben een lager risico op overlijden dan geheelonthouders.
Recenter onderzoek heeft echter de J-curve afgevlakt. Zieke, kwetsbare mensen hebben de neiging om te stoppen met drinken, en zij hadden inderdaad een hogere kans om te sterven dan matige drinkers. Blijkbaar is de vraag “drink je” heel anders dan “heb je ooit gedronken”. Wanneer je mensen die recent zijn gestopt uit de studies verwijdert, vermindert het vermeende positieve effect van matig drinken sterk. Na een correctie lijkt het erop dat hoe meer mensen drinken, hoe groter hun risico op sterfte is.
Hoe drink je met mate?
In een recente studie die 600.000 mensen uit 19 landen omvatte werd gekeken naar alcoholgebruik en het risico op hart- en vaatziekten, waaronder hartaanvallen, beroertes en hartfalen. De studie omvatte alleen mensen die momenteel drinken, om te vermijden dat er een afwijking ontstaat door zieke mensen op te nemen die om gezondheidsredenen alcohol vermijden.
Alcohol werd geassocieerd met een hoger risico op een beroerte, hartfalen, aorta-aneurisme en een hypertensieve ziekte. Hoe meer gedronken werd, hoe hoger het risico. Er was geen drempel waarbij drinken veilig was, of voordelig leek.
Bij niet-fatale hartinfarcten verlaagt een matige alcoholinname echter het risico enigszins.
Alcoholconsumptie werd positief geassocieerd met alle doodsoorzaken, met de laagste sterftekansen bij mensen die ongeveer 5 drankjes per week of minder dronken.
De auteurs schatten dat voor mannen het verminderen van 2 drankjes per dag tot niet meer dan 5 drankjes per week, gemiddeld 1-2 jaar aan hun leven zou toevoegen. Deze studie kwam tot dezelfde conclusie als andere recente studies, en studies die gebruik maken van genetische randomisatie.
Het is erg moeilijk om de leefstijlgewoonten van mensen te onderzoeken als je kijkt naar niet-drinkers. Vaak hebben ze een gezondere levensstijl dan gemiddeld en kun je niet goed zien of het gezondheidseffect ligt aan minder alcohol. OF ze dronken vroeger heel veel en hebben dus ook gezondheidsschade.
Er is echter een genvariant die in verband wordt gebracht met minder drinken en die nuttig is geweest bij alcoholonderzoek. Mensen die een bepaalde genetische variant van het enzym erven dat alcohol afbreekt, hebben de neiging om minder te drinken omdat ze de onaangename bijwerkingen van alcohol – zoals misselijkheid, hoofdpijn en blozen – gemakkelijker voelen.
Mensen met deze genvariant drinken minder vaak, minder veel, en veel meer van hen drinken helemaal niet. Als het drinken van alcohol met mate inderdaad een betere hartgezondheid veroorzaakt, zouden we verwachten dat de mensen met de allerlaagste consumptie – de onthouders – een hoger percentage hartaanvallen hebben.
Maar dat is niet wat studies uitwezen. Integendeel: degenen met het gen hadden allemaal 10 procent minder hartaandoeningen, en een lagere bloeddruk, een lagere BMI en een lager ‘slecht’ cholesterolgehalte.
Hoe zit het met de rest van je lichaam?
Hoewel de voordelen van matig drinken voor het hart in twijfel worden getrokken, zijn de nadelen voor veel andere organen welbekend.
Alcohol is een bekend carcinogeen.
De American Society of Clinical Oncology verklaart dat alcohol drinken een bewezen risicofactor voor kanker is: “In de Verenigde Staten wordt geschat dat 3,5% van alle sterfgevallen door kanker te wijten zijn aan het drinken van alcohol. Alcohol is oorzakelijk verbonden met orofarynx- en strottenhoofdkanker, slokdarmkanker, hepatocellulair carcinoom, borstkanker en darmkanker. Zelfs een bescheiden gebruik van alcohol kan het risico op kanker verhogen, maar de grootste risico’s worden waargenomen bij zwaar, langdurig gebruik”.
Alcohol is een belangrijke oorzaak van leveraandoeningen en levercirrose.
Alcohol tijdens de zwangerschap kan de foetus schaden en kan het foetale alcoholsyndroom veroorzaken.
Elke dag sterven er ongeveer 800 mensen in Europa aan alcoholgerelateerde oorzaken. In 2016 werden 291.100 overlijdens toegeschreven aan alcoholgebruik, dat is 5,5 procent van alle doden in Europa. Alcohol maakt daarmee meer doden dan aids, tuberculose of geweld.
Wat ons terugbrengt naar de vraag, is alcohol met mate drinken echt zo gunstig?
Beoordeling van risico’ s en voordelen
Om het risico op hartaanvallen te verminderen, kunt je verschillende beproefde stappen nemen, zoals meer groenten eten en regelmatig lopen. Niet zo verleidelijk als een glas wijn, maar bijna zonder risico.
Niet dat ik suggereer dat iedereen een geheelonthouder moet worden, het leven hoeft niet te worden benaderd met extreme voorzichtigheid vanwege mogelijke levensverlenging.
Maar alcohol wordt ons zo erg opgedrongen dat het echt moeilijk is om het te negeren of er nee tegen te zeggen. Alcohol is de ster in films en tv-shows en wordt afgeschilderd als de ultieme manier om te ontspannen of plezier te hebben. Iets te vieren en er moet gedronken worden, iets te betreuren en het moet verdronken worden, een werklunch, een verjaardag, etentje, conferentie, date….
Het besturen van een auto brengt risico’s met zich mee. De meesten van ons calculeren dat risico in, want we willen naar plekken toe. Het nemen van zo’n berekend risico is prima.
Alcohol drinken brengt risico’s met zich mee. We kunnen niet langer doen alsof alcohol iets is wat we met mate voor onze gezondheid zouden moeten consumeren.