Omgaan met automutilatie (zelfbeschadiging) bij jezelf of een naaste

Wat is automutilatie?

Automutilatie is je eigen lichaam beschadigen. Andere woorden hiervoor zijn zelfbeschadiging of zelfverminking. Zelfbeschadiging is voor sommige mensen een manier om met overweldigende en verontrustende gedachten of gevoelens om te gaan. Automutilatie moet serieus worden genomen, wat de reden daarvoor ook is.

Wat is zelfbeschadiging?

In principe is elk gedrag dat jezelf schade of letsel toebrengt als een manier om met moeilijke emoties om te gaan zelfbeschadiging. De ernst van automutilatie varieert van nauwelijks merkbaar (bijvoorbeeld de huid openkrabben of haren uittrekken) tot onherstelbare schade of zelfs de dood. In de meeste gevallen gaat het om jezelf snijden of krassen. Zelfdoding is nadrukkelijk geen doel bij automutilatie.

Wat is de negatieve spiraal, vicieuze cirkel of zelfbeschadigingscyclus?

Zelfbeschadiging begint meestal als een manier om je van schrijnende gedachten en gevoelens af te leiden. De automutilatie kan tijdelijk verlichting geven van de emotionele pijn die je voelt. Het is belangrijk om te weten dat deze verlichting slechts tijdelijk is, omdat de onderliggende redenen nog steeds aanwezig zijn. Na zelfbeschadiging kunnen schuldgevoelens en schaamte volgen, die opnieuw verlicht worden door automutilatie, waardoor er een cirkel ontstaat.

Omdat er in tijdelijke verlichting van emotionele pijn is bij automutilatie, kan zelfbeschadiging je normale manier van omgaan met de problemen in het leven worden. Ook is het mogelijk dat bij zelfverwonding endorfinen vrijkomen die een aangename roes veroorzaken of tenminste negatieve gevoelens doen verminderen, wat een “verslaving aan zelfverwonding” kan veroorzaken. Dit betekent dat het belangrijk is om zo vroeg mogelijk te praten om de juiste steun en hulp te krijgen.

Het aanleren van nieuwe copingstrategieën om met deze moeilijkheden om te gaan kan het gemakkelijker maken om de cyclus van zelfbeschadiging op de lange termijn te doorbreken.

Welke mensen doen aan zelfbeschadiging?

Zelfbeschadiging openbaart zich meestal in de leeftijdscategorie 17 tot 25 jaar, maar kan ook al op jongere leeftijd voorkomen. Jongens zijn eerder geneigd hun woede en agressie naar buiten toe te richten, meisjes richten hun agressie meer naar binnen en op zichzelf, maar dat maakt het voor jongens niet minder ernstig.

Zelfbeschadiging is iets dat iedereen kan treffen. Er bestaat niet zoiets als een typische man of vrouw die zichzelf schade toebrengt. Men gelooft dat ongeveer 10% van de jongeren zichzelf schade toebrengt, maar het kan oplopen tot 20%. Weet dus dat als jij jezelf beschadigt, er veel mensen zijn die weten wat je doormaakt.

Zelfbeschadiging komt onder andere veel voor bij een borderline persoonlijkheidsstoornis. Wil je meer weten over deze stoornis? In de dsmmini borderline komen mensen met borderline zélf aan het woord.

Sommige mensen hebben meer kans op zelfbeschadiging dan anderen vanwege dingen die in hun leven zijn gebeurd – waar ze wonen, dingen die gebeuren met vrienden, familie of op school, of een combinatie hiervan. Deze mensen lopen meer risico op zelfbeschadiging dan anderen:

• Mensen die te maken hebben (gehad) met emotionele of fysieke verwaarlozing of geweld, of een andere vorm van trauma
• Mensen met ervaring met een psychische stoornis, zoals depressie, angst, borderline persoonlijkheidsstoornis, eetstoornis, psychose, nagebootste stoornis, obsessieve-compulsieve stoornis
• Jongeren die niet onder de hoede van hun ouders staan, of jongeren die het huis hebben verlaten.
• Jongeren die deel uitmaken van de LGBTQ+-gemeenschap.
• Jongeren die een zelfmoord in hun omgeving hebben meegemaakt.
• Mensen met een verstandelijke beperking
• Mensen met stereotiep gedrag (doelbewust, herhaald, niet functioneel gedragen) en tics. Sommige van die gedragingen leiden tot zelfverwonding, vooral bij 2 zeldzame aandoeningen: Lesh-Nyhan-syndroom en Cornelia de Lange-syndroom.

Waarom doen mensen aan automutilatie?

Als we onze emoties niet kunnen verwoorden en geen veilige manier kennen om te praten over de dingen die ons verdrietig, boos of van streek maken, kan de druk toenemen en ondraaglijk worden. Sommige mensen beschadigen zichzelf als de emoties hen te veel worden. Als je jezelf schade toebrengt, kom je soms in de zelfbeschadigingscyclus, waarbij je je als je je boos, angstig, angstig, bezorgd of depressief voelt, je de drang voelt om jezelf nog meer pijn te doen.

Enkele redenen die jongeren melden als triggers of redenen die hen tot zelfbeschadiging brengen:

• moeilijkheden thuis
• ruzies of problemen met vrienden
• schoolstress
• gepest worden
• depressie
• ongerustheid
• slecht zelfbeeld
• veranderingen, zoals het veranderen van school
• alcohol- en drugsgebruik

Wanneer een paar van deze problemen samenkomen, kunnen ze snel overweldigend aanvoelen en te veel worden om mee om te gaan. Mogelijke redenen om aan automutilatie te doen zijn:

• ontlading van spanning
• uiting en/of vermindering negatieve gevoelens zoals woede en angst
• boete doen, zelfbestraffing
• doorbreken depersonalisatie en dissociatie (om je eigen lichaam weer te voelen)
• pijn verdragen als teken van macht en controle
• als een schreeuw om hulp
• opvullen van innerlijke leegte, verdrijven eenzaamheid
• vanuit een psychose (stemmen die je er de opdracht toe geven)
• bij verstandelijk gehandicapten
• simulatie: opzettelijke zelfverwonding om een doel te bereiken
• ‘normale’ automutilatie zoals: epilatie, tatoeage, cosmetische chirurgie, SM-seks

Sommige mensen doen zichzelf pijn omdat ze niet weten wat ze anders kunnen doen. Sommige mensen gebruiken hun lichaam als een manier om de gedachten en gevoelens uit te drukken die ze niet hardop kunnen zeggen.

Praten met iemand die je vertrouwt of een professional in de gezondheidszorg kan je helpen bij het vinden van andere opties voor het omgaan met de emotionele pijn die je voelt.

Welke mythes zijn er over zelfbeschadiging?

Er zijn veel mythes rondom zelfbeschadiging. Dat is niet vreemd, mythes en misverstanden ontstaan vaak wanneer een probleem slecht wordt begrepen. Maar negatieve stereotypen kunnen krachtig zijn, ze kunnen je ervan weerhouden om over je problemen te praten en om hulp te vragen. Ze kunnen er ook voor zorgen dat professionals, familie en vrienden je verkeerd begrijpen.

Mythe: ‘Zelfbeschadiging is aandacht zoeken’.
Een van de meest voorkomende mythes is dat zelfbeschadiging te maken heeft met ‘aandacht zoeken’. Dat is niet het geval. Veel mensen die aan zelfbeschadiging doen praten met niemand over wat ze al heel lang meemaken en het kan heel moeilijk zijn voor mensen om genoeg moed te vinden om hulp te vragen.

Mythe: ‘Alleen meisjes doen aan zelfbeschadiging’.
Meisjes lijken iets meer kans hebben om zichzelf te beschadigen dan jongens, maar het is niet duidelijk of dit waar is. Jongens en meisjes hebben vaak op een verschillende manier zelfbeschadigend gedrag of ze hebben andere redenen om zichzelf te kwetsen, maar dit maakt het bij jongens niet minder ernstig.

Mythe: ‘Mensen die zichzelf schade toebrengen genieten daarvan’.
Sommige mensen geloven dat mensen die zichzelf schade toebrengen plezier beleven aan de pijn of het risico van het gedrag. Er is geen bewijs dat mensen die zichzelf beschadigen pijn anders voelen dan wie dan ook. Het schadeveroorzakende gedrag veroorzaakt vaak grote pijn. Sommigen zijn verdoofd door depressie en willen voelen om zich te herinneren dat ze leven, zelfs als het pijn doet. Anderen omschrijven de pijn als straf.

Mythe: ‘Mensen die zichzelf beschadigen zijn suïcidaal’.
Zelfbeschadiging wordt soms gezien als een zelfmoordpoging door mensen die het niet begrijpen. Voor veel mensen gaat het bij zelfbeschadiging om het omgaan met moeilijke gevoelens en omstandigheden. Sommige mensen beschrijven het zelfs als een manier om juist in leven te blijven en moeilijkheden te overleven. Maar er zijn mensen die zichzelf beschadigen en zich suïcidaal voelen. Ook daarom moet het altijd serieus worden genomen.

Moet ik praten over mijn automutilatie?

Het kan moeilijk zijn om te praten over je zelfverwonding en de redenen daarvoor. Maar praten is een belangrijke stap naar herstel en een beter gevoel.

Wees niet bang om hulp te vragen, wanneer en hoe dan ook. Praten over je gevoelens is geen teken van zwakte. Het laat zien dat je de leiding neemt over je welzijn en doet wat je nodig hebt om gezond te blijven. Het is niet altijd gemakkelijk om uit te drukken hoe je je voelt. Als je niet aan één woord kunt denken om een gevoel te beschrijven, gebruik er dan zoveel als je nodig hebt om te illustreren hoe je je voelt.

Praten kan een manier zijn om met een probleem om te gaan dat je al een tijdje in je hoofd draagt. Als je het gevoel hebt dat er naar je geluisterd wordt, kan dit je helpen je meer steun te voelen. En het werkt in beide richtingen: als je je openstelt, kan het anderen aanmoedigen om hetzelfde te doen.

Met wie kan ik praten over zelfbeschadiging?

Er zijn veel mensen met wie je kunt praten over wat je doormaakt. Het is belangrijk om het iemand te vertellen waar je vertrouwen in hebt en bij wie je je op je gemak voelt, omdat zij je kunnen helpen en ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan:

• vrienden
• gezin
• iemand op school, zoals een vertrouwenspersoon
• een jongerenwerker
• je huisarts
• je psycholoog
• een hulplijn

Hoe moet ik praten over mijn automutilatie?

Er zijn geen regels over hoe je dit het beste aan iemand kan vertellen. Het belangrijkste is dat je je op je gemak voelt en vertrouwen hebt in de persoon die je besluit het te vertellen. Neem de tijd om met hem of haar te praten. Vergeet niet dat jij het tempo kunt bepalen en het is aan jou hoeveel je wilt vertellen.

Als je het te moeilijk vindt om erover te praten, kun je het schriftelijk of in een e-mail aan iemand vertellen. Je kunt zelfs een vriend of vriendin vragen om namens jou met een volwassene te spreken.

Laat weten dat je hulp nodig hebt bij hoe je je voelt. Het is niet nodig om details te geven over hoe je jezelf hebt beschadigd en je hoeft niet te praten over dingen waar je je ongemakkelijk bij voelt. Probeer je te concentreren op de gedachten en gevoelens achter je zelfbeschadiging in plaats van op het gedrag.

Als je besluit om met een huisarts of psycholoog te praten, kun je een vriend of familielid meenemen om je te ondersteunen.

Kan ik herstellen van zelfbeschadiging?

Het is niet makkelijk om uit de vicieuze cirkel van zelfbeschadiging te komen, maar herstel is mogelijk. Het is belangrijk om te onthouden dat je je niet altijd zult voelen zoals je nu doet. De problemen die ervoor zorgen dat je jezelf beschadigt kunnen, met hulp en steun, in de loop van de tijd beter beheersbaar worden of zelfs weggaan. Zoek daarvoor steun bij iemand die je vertrouwt en een professional in de psychische gezondheidszorg die zelfbeschadiging begrijpt.

Jongeren die hersteld zijn van zelfbeschadiging zeggen dat veranderingen zoals bijvoorbeeld verhuizen, van school veranderen, examens afmaken, naar de universiteit gaan, van baan veranderen of financiële omstandigheden veranderen hen hebben geholpen om te herstellen. Zodra een of twee van de belangrijkste factoren die hen tot zelfbeschadiging hebben aangezet (zoals hun gezinssituatie of pesten op school) waren verdwenen, hadden ze het gevoel dat ze zelfbeschadiging niet meer als een copingstrategie hoefden te gebruiken.

Anderen leggen uit dat herstel gaat over het vinden van nieuwe copingstrategieën en andere manieren om met emoties of verdriet om te gaan. Dit is ook een belangrijke factor in de richting van herstel van zelfbeschadiging. Een psycholoog of psychiater kan je hierbij helpen.

Hoe kan ik stoppen met automutilatie?

Het vragen om hulp en het hebben van steun is erg belangrijk als je probeert om te stoppen met zelfbeschadiging. Het is belangrijk dat je dit doet als je je klaar voelt om erover te praten. Het maakt niet uit met wie je praat, zolang het maar iemand is die je vertrouwt en waarmee je je op je gemak voelt.

Je hoeft niet het gevoel te hebben dat je hier alleen mee om moet gaan. Voor jongeren die gewend zijn om zelf lasten te dragen, kan het moeilijk zijn om steun te krijgen. Een deel van het herstel is het vertrouwen dat er mensen zijn die je hiermee willen helpen.

Praten met iemand die je vertrouwt, kan je helpen ontdekken waarom je jezelf schade toebrengt en je kunt nieuwe manieren vinden om met moeilijkheden om te gaan. Als je erachter komt wat je gelukkig, verdrietig, boos, geïsoleerd, kwetsbaar of sterk maakt, kun je andere manieren ontwikkelen om met gevoelens om te gaan.

Vraag de persoon die je vertrouwt of ze je kunnen helpen met het zoeken van psychologische hulp. Psychologische hulp is een goede manier om je gedachten en gevoelens te onderzoeken en is beschikbaar via je huisarts.

Wat is de behandeling van automutilatie?

Zelfbeschadiging is een manier om ergens mee om te gaan. Een behandeling bij een psycholoog of psychiater hoort dan ook verder dan te gaan dan het bestrijden van de zelfbeschadiging. Intensieve psychotherapeutische therapie helpt om traumatische gebeurtenissen uit het verleden te verwerken. Je wordt je er dan bewust van dat zelfverwonding een overlevingsstrategie is.

Naast deze psychotherapeutische benadering kunnen er verschillende dingen worden gedaan om het beschadigen te verminderen:

• dagboek (schrijven wat er in je opkomt als je aan zelfverwonding denkt);
• lichamelijke en geestelijke ontspanning (sporten, muziek, hobby, ontspanningsoefeningen, yoga, meditatie),
• contact met anderen zoeken.

Afhankelijk van hoe erg de zelfverwonding is en welke psychiatrische problemen je hebt, kunnen er ook verschillende medicijnen voorgeschreven worden, zoals antidepressiva, antipsychotica en stemmingsstabilisatoren.

Hoe weersta ik het verlangen naar automutilatie?

Maak een zelfhulpkit
Deze kan je helpen als je je overweldigd voelt door emotie en de drang hebt om jezelf te beschadigen. Vul het met dingen die je gelukkig en rustig maken, om je te helpen dit gevoel door te komen. Enkele suggesties: activiteiten zoals een kruiswoordraadsel, je favoriete boek, een dagboek.

Praat met iemand
Wanneer je je overweldigd voelt, praat dan met een vriend, familielid of vertrouwde volwassene. Laat hen weten wat je denkt. Dit kan helpen om de druk te verlichten. Maak een lijst van mensen met wie je op deze momenten kunt praten en bewaar het ergens op een veilige plek, zoals je zelfhulpkit.

Als je weet met wie je kunt praten in tijden van crisis om 3 uur ‘s ochtends, in het weekend of wanneer je op school zit, kan het makkelijker zijn om hulp te vragen wanneer je het nodig hebt. Dit zal je in crisis eraan herinneren dat je niet alleen bent en dat er mensen met wie je kunt praten wanneer je dat nodig hebt.

Vermijd alcohol en drugs
We drinken vaak alcohol of gebruiken drugs om onze stemming te veranderen of om onze gevoelens te vermijden. Sommige mensen drinken om met angst of eenzaamheid om te gaan, maar net als bij zelfbeschadiging is het effect slechts tijdelijk.

Alcohol is een depressivum, wat betekent dat het de hersenactiviteit vertraagt. Dit verandert hoe je denkt en voelt, waardoor gevoelens van angst en depressie kunnen toenemen. Wanneer de roes verdwijnt kan je je uiteindelijk slechter voelen vanwege de effecten die het heeft op je hersenen en je lichaam.

Het drinken van alcohol of het nemen van drugs kan je depressief of angstig maken en kan je lichamelijke remmingen verminderen, wat je weer terug kan leiden tot zelfbeschadiging.

Doe iets waar je van geniet
Doe dingen die je gelukkig maken. Dingen doen die je leuk vindt en waar je je gelukkig van wordt, helpt je om voor jezelf te zorgen. Het helpt om je zelfvertrouwen te verbeteren en kan je helpen herinneren dat je belangrijk bent en waarde hebt. Misschien vind je een sport leuk, of een hobby die je graag doet, zoals tekenen of schrijven.

Wees niet te hard voor jezelf
Veel mensen die zichzelf beschadigen zijn perfectionisten en hoogpresterende mensen. Het kan zijn dat je druk op jezelf uitoefent om dingen op een bepaalde manier te doen, of het gevoel hebt dat niets wat je doet goed genoeg is. Probeer niet zo hard voor jezelf te zijn dat je dingen niet perfect krijgt. Herstel gaat er ook over te beseffen dat je goed genoeg bent zoals je bent.

Wat zijn afleidingstechnieken voor zelfbeschadiging?

Afleidingstechnieken zijn een zeer nuttige strategie om zelfbeschadiging te verminderen of te stoppen. Deze technieken zorgen voor een ontlading voor de emotionele druk zonder de noodzaak om schade aan te richten.

Mogelijke technieken:

• Schrijf gedachten en gevoelens op die je verontrusten; verkreukel de pagina, scheur het uit elkaar en gooi de snippers weg als een manier om die gedachte los te laten.
• Sla op een boksbal of kussen om je boosheid en frustratie te ventileren.
• Schreeuw in een kussen.
• Neem een minuut de tijd om te ademen of te mediteren.
• Ga wandelen om weg te zijn van triggers. Het feit dat je in een openbare ruimte bent, geeft je de tijd en ruimte om de drang tot automutilatie te verminderen.
• Maak veel lawaai, met een muziekinstrument of gewoon op potten en pannen.
• Krabbel op een groot stuk papier met een pen of stiften.
• Bel een vriend of familielid en praat met hen. Dit hoeft niet over zelfbeschadiging te gaan als je daar niet aan toe bent.
• Doe iets creatiefs: maak een collage van kleuren om je stemming weer te geven of om je te herinneren aan je favoriete dingen.
• Luister naar muziek die je leuk vindt of bekijk een film waar je van geniet.
• Ga online en lees zelfhulpwebsites of blogs.
• Praat met iemand over wat je triggert of zoek hulp bij een professional.

Als ik (nog) niet kan stoppen met zelfbeschadiging, hoe blijf ik veilig?

Het kan moeilijk zijn om te stoppen met automutilatie, vooral als je je angstig of overstuur voelt. Als je niet het gevoel hebt dat je nu kunt stoppen, is het belangrijk dat je jezelf veilig houdt.

Wonden en verwondingen van welke aard dan ook kunnen gevaarlijk zijn en het risico van infectie met zich meebrengen, wat ernstig kan zijn. Verzorg dus je wonden.

Als je ernstig letsel hebt, je ziek voelt of het gevoel hebt dat je in shock raakt (snel ademen, verhoogde hartslag, een flauwte of in paniek raken) moet je onmiddellijk hulp zoeken. Als je je in deze situatie bevindt, zoek dan een vertrouwde volwassene of vriendin die je de medische hulp kan bieden die je nodig heeft. Of ga op tijd naar de huisarts of de SEH.

Dit betekent niet dat je je zelfverminking moet bespreken (hoewel het kan helpen); het gaat erom dat iemand je medisch kan ondersteunen in een moment van crisis.

Wat moet ik doen als iemand die ik ken zichzelf beschadigt?

Als je je zorgen maakt dat iemand die je kent zichzelf beschadigt, is het belangrijk om te weten waar je op moet letten en wat je moet doen.

Hier zijn enkele tekenen die erop zouden kunnen wijzen dat iemand zichzelf beschadigt:

• terugtrekking of isolement uit het dagelijks leven.
• tekenen van depressiviteit zoals een slecht humeur, veel huilen of een gebrek aan motivatie of interesse.
• veranderingen in stemming.
• veranderingen in eet- en slaapgewoonten.
• veranderingen in gedrag, bijvoorbeeld agressiever dan gewoonlijk.
• praten over zelfbeschadiging of zelfmoord.
• misbruik van drugs of alcohol.
• het uitdrukken van gevoelens van mislukking, nutteloosheid of verlies van hoop.
• risicovolgedrag (drugsmisbruik, onveilige seks).
• tekenen van een laag gevoel van eigenwaarde, zoals zichzelf de schuld geven van problemen of zeggen dat ze niet goed genoeg zijn.
• onverklaarbare snijwonden, kneuzingen of plekken.
• de hele tijd het lichaam bedekken, ook bij warm weer.
• rustiger dan gewoonlijk.
• gebrek aan energie.

Als je een van deze tekenen ziet, weet dan dat dit niet altijd betekent dat iemand zichzelf schade toebrengt. Ook is het mogelijk dat er helemaal geen waarschuwingssignalen zijn wanneer iemand zichzelf beschadigt.

Het is daarom belangrijk als je vermoedt dat iemand die je kent automutileert, dat je hem of haar dat openlijk en eerlijk vraagt. Ook als je tekenen ziet van de beschadiging kan je er naar vragen. Je zou zo kunnen beginnen: “ik zie dat je jezelf beschadigt (of beschadigd hebt), wil je me erover vertellen?”

Vraag dit alleen als je dat kan zonder een oordeel te vormen, meteen in oplossingen te denken of ultimatums te stellen. Wees zorgzaam en respectvol. Zeg dat je naaste bij je terecht kan als hij of zij erover wil praten.

Houd er rekening mee dat ze misschien nog niet klaar of in staat zijn om over hun zelfbeschadiging te praten. Veel mensen die doen aan automutilatie schamen zich daar erg voor. Soms hebben ze te maken gehad met negatieve reacties uit hun omgeving, of van een arts, de SEH of zelfs van hun psycholoog. Praten over zelfbeschadiging is daarom voor veel mensen niet vanzelfsprekend.

Als het iemand is die dicht bij je staat, zoals een familielid of goede vriendin, willen ze misschien helemaal niet met je praten. Probeer dit niet persoonlijk te nemen: iemand die je liefhebt over zelfbeschadiging vertellen kan moeilijk zijn omdat je dicht bij hem of haar staat en hij of zij zich zorgen maakt dat hij of zij je pijn doet.

Wil de persoon waar je je zorgen over maakt wel met je praten, laat hen het gesprek in hun eigen tempo voeren en zet ze niet onder druk om je details te vertellen waar ze niet klaar voor zijn. Er is veel vertrouwen en moed voor nodig om iets te zeggen over zelfbeschadiging. Misschien ben jij de eerste persoon met wie ze hierover kunnen praten.

Hoe praat ik met iemand die me vertelt dat ze doen aan automutilatie?

Of je nu iemand benadert over wie je je zorgen maakt, of iemand benadert jou om te praten over hun zelfbeschadiging, het is belangrijk dat je reageert op een niet-oordelende, zorgzame en respectvolle manier.

Veel mensen die zichzelf beschadigen schamen zich hier erg voor. Soms hebben ze te maken gehad met negatieve reacties uit hun omgeving, of van een arts, de SEH of zelfs van hun psycholoog. Laat aan iemand die zichzelf beschadigd weten zij er met jou over kunnen praten zonder bang te hoeven zijn veroordeeld te worden.

Dit kan moeilijk zijn als je ziet dat iemand in nood verkeert, en het kan moeilijk te begrijpen zijn waarom iemand zichzelf pijn zou doen, maar je moet proberen de redenen te zien waarom ze zichzelf beschadigen. Laat blijken dat je hun overlevingsstrategie respecteert, ook al vind je het moeilijk om te zien. Focus je op de persoon waar je van houdt en de redenen om zichzelf te beschadigen in plaats van je te richten op het beschadigende gedrag.

Enkele tips om met iemand over zelfbeschadiging te praten:

• Maak voldoende tijd vrij om te praten op een plek waar je vrij bent van afleiding. Als je op dat moment geen tijd hebt, zorg er dan voor dat je later op de dag tijd vrijmaakt om naar ze te luisteren.
• Verwijder afleidingen zoals computers en telefoons die aan staan. Zo kun je je volledige aandacht geven en hen te laten weten dat je er bent om naar hen te luisteren en hen te ondersteunen.
• Probeer niet geschokt of gepijnigd te reageren. Dit kan moeilijk zijn omdat het moeilijk te begrijpen is waarom iemand zichzelf schade zou berokkenen, maar negatieve reacties kunnen de ander pijn doen en hen ervan weerhouden met je te praten.
• Vraag hen niet om details te vertellen over specifieke verwondingen of gedrag. Praat in plaats daarvan over hoe ze zich voelen en wat ze doormaken.
• Ken je grenzen: de persoon die zelfbeschadiging heeft ervaren, kan je vertellen dat je het geheim moet houden en niet aan iemand anders moet vertellen. Als je denkt dat ze in direct gevaar zijn of verwondingen hebben die medische hulp nodig hebben, moet je actie ondernemen om ervoor te zorgen dat ze veilig zijn. In alle andere gevallen zul je dit geheim moeten bewaren totdat je naaste er klaar voor is.
• Verzeker hen ervan dat je er voor hen bent en dat er veel ondersteuning voor hen beschikbaar is. Je begrijpt misschien niet wat ze doormaken of waarom ze het doen, maar herinner hen eraan dat je er toch voor hen bent.
• Vermijd het geven van ultimatums; bijvoorbeeld ‘stop of anders….’ omdat deze zelden werken en gedrag ondergronds kunnen drijven. Bovendien kan dit hen ervan weerhouden om met je te praten en krijgt je misschien niet de kans om het onderwerp opnieuw te bespreken.
• Bied hen hulp bij het zoeken naar professionele ondersteuning en geef informatie over hoe dit te doen. Misschien wil je aanbieden om met hen mee naar de huisarts te gaan, of hen helpen om met een vertrouwde volwassene of familielid te praten. Probeer niet de controle te nemen en stel hen in staat hun eigen beslissingen te nemen.

Lees ook:

• Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging van Stichting Zelfbeschadiging (PDF)
• Brochure met tips over omgaan met automutilatie van hulplijn Zelfmoord1813 België (PDF)

Hulp bij zelfbeschadiging

Het is belangrijk om op zoek te gaan naar de oorzaak van zelfbeschadiging. Waarom beschadigt iemand zichzelf? Waarom heeft iemand de behoefte om zichzelf te beschadigen? Psychische hulp is hierbij vaak een pre. Daarnaast kan het helpen als iemand zijn of haar gevoelens op een andere manier kan uiten. In plaats van zelfbeschadiging kan het helpen om een goed gesprek te hebben met iemand of afleiding te zoeken. Soms helpt het ook om een andere sterke prikkel toe te passen, bijvoorbeeld door de huid te prikkelen met ijsblokjes of een elastiekje. Er zijn ook mensen die iedere keer dat zij zichzelf willen beschadigen een vlinder op hun arm tekenen (the Butterfly project). 

De Luisterlijn
Wanneer je ergens anoniem over wilt praten, luisteren zij. Ze denken met je mee, staan even naast je. Met tijd en aandacht voor jouw verhaal. Dag en nacht zijn ze bereikbaar voor een gesprek van mens tot mens.
Bel dag en nacht de telefonische hulplijn: 0900 0767 (5 ct. p/m). Een goed gesprek per e-mail kan via de beveiligde website e-hulp. De chathulp is open van 10:00 – 22:00.

Stichting Zelfbeschadiging
​Stichting Zelfbeschadiging richt zich op het bevorderen en ondersteunen van de eigen regie en eigen kracht van mensen die zichzelf beschadigen en hun naasten. Je kunt telefonisch contact opnemen op maandag en woensdag van 11.00 tot 13.00 uur via telefoonnummer 030-2311473 of mailen naar stichting@zelfbeschadiging.nl. 

Wil je op een laagdrempelige manier in contact komen met lotgenoten? Dat kan op het forum van Stichting Zelfbeschadiging. Je kunt ook een e-mail-maatje aanvragen.

Stichting Zebra
Stichting Zebra is een stichting die zich inzet voor het doorbreken van de taboes en stigma’s op zelfbeschadiging en het delen van hun ervarings- en herstelverhaal. Voor zowel lotgenoten, de omgeving van lotgenoten als professionals in de GGZ en medische wereld.

Korrelatie
Beschadig je jezelf en ben je op zoek naar een persoonlijk advies? De psychologen en maatschappelijk werkers van Korrelatie helpen je graag verder. Zij luisteren, adviseren en verwijzen zo nodig door naar passende hulp. Je kunt bellen tijdens kantooruren op telefoonnummer 0900-1450 (0,15 cent per minuut), mailen of chatten.

113 Zelfmoordpreventie
Heb je naast zelfbeschadiging ook suïcidale gedachten? Neem contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via de website www.113.nl of telefoon 0900-0113. 

Producttips

Antwoorden op al je vragen over zelfbeschadiging:

Wetenschappelijke en handige bevindingen over zelfbeschadiging: