fruit lot on ceramic plate

Orthorexia Nervosa

Mensen met een ongezonde obsessie met gezonde voeding kunnen lijden aan orthorexia nervosa, een term die letterlijk betekent “fixatie op goede voeding”. Orthorexia begint als een onschuldige poging om gezonder te eten, maar verandert in een obsessie. Mensen met orthorexia zijn geobsedeerd met wat en hoeveel te eten, en hoe om te gaan met hun ‘fouten’ als ze toch eens naar wat ongezonders grijpen. Vaak krijgen ze onvoldoende en te weinig gevarieerd eten binnen.

Mensen met orthorexia hebben een ijzeren wil om hun strakke eetstijl te behouden. Elke dag is een kans om goed te eten, “goed te zijn,” boven anderen uit te stijgen in diëten en eetvaardigheid, en hun ‘fout’ verbeteren als de verleiding wint (meestal door strenge voeding, vasten en lichaamsbeweging). Zelfwaardering raakt verstrikt in het dieet van de persoon met orthorexia en ze voelen zich soms superieur aan anderen, vooral wat de voedselinname betreft.

Uiteindelijk mogen ze van zichzelf maar een beperkt aantal producten eten, zoals alleen rauwe groenten. De voedselkeuzes kunnen zo begrensd worden, zowel in verscheidenheid als calorieën, dat de gezondheid er onder lijdt – een ironische wending voor een persoon die zo volledig toegewijd is aan gezond eten. Uiteindelijk kan de obsessie  alle andere activiteiten en interesses verdringen, relaties beschadigen en fysiek gevaarlijk worden.

Is orthorexia een eetstoornis?

Orthorexia nervosa wordt momenteel niet erkend als een klinische diagnose in de DSM-5, maar veel mensen worstelen met symptomen. Orthorexia is een term die in 1996 werd bedacht door Steven Bratman. Hij gebruikte het voor patiënten die te veel op hun gezondheid letten. Het was niet bedoeld als een diagnose; hij gebruikte de term om zijn patiënten te laten beseffen dat deze “gezonde” voeding misschien niet zo goed voor ze was als ze dachten. Na verloop van tijd kwam hij echter tot het inzicht dat orthorexia een echt eetprobleem betrof.

Orthorexia deelt kenmerken met een eetstoornis, met name de obsessie over calorieën en gewicht. Het verschil met andere eetstoornissen is dat de obsessie gaat over het gezond eten zelf en niet over “dun” zijn en gewicht verliezen. Sommigen denken dan ook dat het daarom een dwangstoornis is.

Omdat steeds meer (vooral jonge) meiden kampen met de problemen, komt er in Nederland een richtlijn ondervoeding. Hulpverleners in de jeugdgezondheidszorg zien namelijk dat bij tieners de focus op een gezonde lifestyle ziekelijke vormen aanneemt. De richtlijn ondervoeding wordt ontwikkeld door het onderzoeksinstituut TNO.
Verder wordt er onderzoek gedaan door bijzonder hoogleraar Eric van Furth, verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), naar het fenomeen orthorexia.

Waarom krijgt iemand orthorexia?

Orthorexia lijkt te gaan over gezondheid, maar er zijn onderliggende motieven, zoals schijnveiligheid over gezondheid, controledwang, ontsnappen aan angst, dun willen zijn, verbeteren van het gevoel van eigenwaarde,  zoeken naar spiritualiteit via voedsel of het gebruik van voedsel om een identiteit te creëren.

Heb ik orthorexia?

  • Wens je dat je af en toe gewoon kunt eten en je geen zorgen hoeft te maken over de kwaliteit van het voedsel?
  • Wil je dat je minder tijd aan eten zou besteden en meer tijd zou besteden aan hobbies of intimiteit?
  • Kun je geen maaltijd eten die met liefde door iemand anders wordt bereid – één enkele maaltijd – zonder te controleren wat er wordt geserveerd?
  • Ben je constant op zoek naar redenen waarom voedingsmiddelen ongezond voor je zijn?
  • Zijn liefde, vreugde, plezier, spel en creativiteit op een lager pitje gezet om de perfecte voeding te volgen?
  • Voel je je zich schuldig of zelfverloochenend als je van je dieet afwijkt?
  • Voel je je onder controle wanneer je je aan het “juiste” dieet houdt?
  • Heb je je eigen eetpatroon op een voetstuk gezet en vraag je je af hoe anderen het voedsel dat ze eten kunnen eten?

Als je veel vragen met ‘ja’ beantwoord dan heb je kans dat je orthorexia hebt.

Wat is het probleem?

Je dieet voelt misschien gezond, maar kan heel ongezond zijn, met specifieke voedingstekorten. Ook kan het je veel sociale problemen opleveren. Mensen met orthorexia kunnen sociaal geïsoleerd zijn, omdat ze hun leven rond voedsel plannen. Ze hebben weinig ruimte in het leven voor andere zaken dan denken over en plannen van voedselinname. Ze verliezen het vermogen om intuïtief te eten – om te weten wanneer ze honger hebben, hoeveel ze nodig hebben en wanneer ze vol zijn. In plaats van natuurlijk te eten zijn ze voorbestemd om steeds opnieuw hun eigen schema niet te kunnen volgen, wat resulteert in een gevoel van mislukking.

Dr. Bratman, die zelf ook herstelde van orthorexia, zegt:”Ik heb jarenlang geluk nagestreefd door gezond te eten, maar geleidelijk begon ik te merken dat er iets mis ging. De poëzie van mijn leven verdween. Mijn vermogen om normale gesprekken te voeren werd belemmerd door indringende gedachten over voedsel. De noodzaak om vleesvrije maaltijden te krijgen, vetvrij en zonder kunstmatig chemische producten had bijna alle mogelijkheden van eten met vrienden of familie buiten mijn bereik gebracht. Ik was eenzaam en geobsedeerd…. Ik vond het ontzettend moeilijk om mezelf te bevrijden. De zin van mijn leven was onverbiddelijk overgeheveld naar voedsel, en ik kon het niet terugwinnen.”

Scroll naar boven