Wat is de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)

wat is de diagnostic and statistical manual of mental disorders (dsm)

De DSM, ‘Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, is het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen. In Nederland wordt de DSM gebruikt voor de classificatie van psychische stoornissen.

De meest recente versie, de DSM-5, is een meer dan 1200 pagina’s dik handboek met een systematische onderverdeling van de meest voorkomende tot zeldzaamste psychische stoornissen en de bijbehorende criteria. Aandoeningen worden ingedeeld in categorieën, zoals eetstoornissen, stemmingsstoornissen, angststoornissen of persoonlijkheidsstoornissen.

Doel van de DSM

Het handboek is bedoeld om eenheid te brengen in de vele interpretaties van diagnoses. De DSM is gemaakt om ondubbelzinnige definities te creëren waaraan een persoon moet voldoen om een bepaalde psychische aandoening te hebben. Op die manier is het gemakkelijker voor psychologen en psychiaters om patiënten te vergelijken en om informatie uit te wisselen. Wil je weten of een bepaalde behandeling bij – bijvoorbeeld – depressie werkt, dan moet in ieder geval elke onderzoeker hetzelfde onder het begrip ‘depressie’ verstaan.

Elke stoornis heeft in de DSM een vijfcijferige code, zodat artsen en psychiaters over de hele wereld zonder taalbarrière met elkaar kunnen communiceren.  Ondertussen is de DSM ook een instrument dat zorgverzekeraars gebruiken om te bepalen of een behandeling wel of niet vergoed kan worden.

Geschiedenis van de DSM

De DSM is van origine Amerikaans, uitgegeven en opgesteld door de American Psychiatric Association. De eerste DSM verscheen in 1952, in de loop van de jaren verschenen volgende versies. In 1994 verscheen de DSM-IV, die het tot 2013 volhield, zij het met een tekstrevisie in 2000: de DSM-IV-TR. In 2013 verscheen de Engelstalige versie van de DSM-V, in april 2014 de Nederlandse vertaling.

De grote omslag voor de DSM lag bij het schrijven van de DSM-lll. Daar werd voor het eerst de oorzaak van een psychiatrische diagnose buiten beschouwing gelaten en werd alleen nog een beschrijving gegeven van de symptomen.  Heb je er voldoende, dan ben je officieel depressief of heb je officieel last van ADHD.

Elke volgende uitgave van de DSM is op het principe van symptomen gebaseerd, hoewel er uiteraard wel grote veranderingen plaatsvonden.

Kritiek op de DSM

Belangrijke kritiekpunten van de DSM zijn:

  • Alle psychiatrische stoornissen zijn gebaseerd op rapporteerbare symptomen. Dit klinkt wetenschappelijk correct, maar de criteria uit de DSM zijn nauwelijks gestoeld op hard wetenschappelijk bewijs. Bij een psychologische aandoening is het vaak lastig om een diagnose te stellen, zeker in vergelijking met veel fysieke aandoeningen. Er zijn geen bloedtesten die je kunt doen, of röntgenfoto’s die je kunt nemen. En waar het bij fysieke aandoeningen meestal een kwestie is van ‘je hebt het of je hebt het niet’, is de grens tussen gezond en ongezond bij psychische problemen veel lastiger vast te stellen. De focus die de DSM legt op symptomen kan zowel tot over- als onderdiagnostysering leiden.
  • Er moet sprake zijn van aanzienlijke last en belemmering van de symptomen. Dit is moeilijk vast te stellen en daarom sterk afhankelijk van de persoonlijke opvattingen van de beoordelaar, de omgeving waarin de beoordeling gedaan wordt, en maatschappelijke normen. Hierdoor blijft de discussie over de validiteit van de DSM categorieën voortbestaan.
  • Lichte verschuivingen in het ziektebeeld kunnen door de focus op symptomen voor compleet andere diagnoses zorgen. Sombere gevoelens kunnen bijvoorbeeld een symptoom zijn van een depressie, maar ook horen bij BPS, schizofrenie, burnout.
  • De DSM houdt weinig rekening met de culturele context. Tegenwoordig worden wel exclusiecriteria gebruikt als “het symptoom of gedrag is niet toe te schrijven aan een cultureel aanvaarde vorm van gedrag of ervaring”, maar niet-westers ziektegedrag blijft een heikel punt.
  • Uit onderzoek (2006) blijkt dat meer dan de helft van de leden van de 170-koppige DSM-IV- en IV-R-commissie één of meer financiële verbindingen had met de farmaceutische industrie. Voor de leden van de subcommissies ‘Stemmingsstoornissen’ en ‘Schizofrenie en overige psychotische stoornissen’ was dat zelfs 100%.
  • Het primaire doel van de DSM was om de communicatie binnen de psychiatrie te verbeteren door professionals eenduidige terminologie te bieden. De DSM-classificatie is nu ook voorwaarde voor de vergoeding van zorg. Velen hebben hierop kritiek. De toegang tot hulp zou immers in eerste instantie gebaseerd moeten zijn op de mate van hulpbehoevendheid.

Er bestaat een concurrent: de ICD, een systeem voor alle ziektes (niet alleen psychiatrische) afkomstig van de World Health Organisation. Veel andere landen, waaronder Engeland en Frankrijk, gebruiken de ICD voor classificatie van psychische ziektes. Ook in de Verenigde Staten, waar de DSM wordt gebruikt voor diagnose, wordt het coderingssysteem uit de ICD gebruikt voor de zorgverzekeraars.

Naast de classificatiemodellen is er ook het RDoC-project van het National Institute of Mental Health (NIMH), ontstaan als directe kritiek op de DSM-5.

Scroll naar boven