Wat is geluk en waarom is het belangrijk?

Wat is geluk? Hoe wordt je gelukkig? Denk je dat geluk voor jou hetzelfde is als voor anderen? En waarom is geluk belangrijk? Dit artikel beschrijft de wetenschap achter gelukkig zijn, wat het eigenlijk is en waarom het er toe doet.

Positieve psychologie

De klinische psychologie is vaak meer bezig met het lijden van mensen dan met welzijn en optimaal functioneren. Dit veranderde met de komst van Positieve Psychologie, bedacht door Martin Seligman, een voormalig voorzitter van de American Psychological Association (APA), in 1998.

Positieve psychologie de wetenschappelijke studie van positieve ervaringen en positieve individuele eigenschappen. Positieve psychologie geeft aan dat verontruste mensen meer voldoening, tevredenheid en vreugde willen en niet alleen minder verdriet en zorgen. De overtuiging is dat degenen die lijden de sterke punten willen opbouwen en niet alleen hun zwakheden willen corrigeren (Duckworth, Steen & Seligman, 2005).

De studie van geluk is één van de focuspunten van positieve psychologie. Geluk bekleedt een vrij belangrijke rol in ons leven en het kan een enorme impact hebben op de manier waarop we ons leven leiden. Hoewel onderzoekers de definitie of een overeengekomen kader voor geluk nog niet hebben vastgesteld hebben we de afgelopen decennia veel over geluk geleerd.

De definitie van geluk

Er zijn twee soorten geluk volgens de Van Dale:

ge·luk (het; o)

1. gunstige loop van omstandigheden; = voorspoed: hij heeft altijd geluk boft altijd; van geluk mogen spreken veel geluk hebben; op goed geluk op de gok
2. aangenaam gevoel van iem. die zich verheugt

In dit artikel gaat het niet over een gunstige samenloop van omstandigheden. We focussen ons op definitie 2: een aangenaam gevoel van iemand die zich verheugt. Dit omschrijven we ook wel als ‘gelukkig:

ge·luk·kig (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)

1. voorspoedig, door het lot begunstigd
2. aan het geluk te danken: een gelukkig toeval
3. geluk – genietend; = tevreden: zij voelde zich gelukkig

In dit geval focussen we ons op definitie 3, genietend of tevreden.

Uit deze twee definities kunnen we een paar belangrijke punten over geluk afleiden:

• Geluk is een gevoel, geen eigenschap; met andere woorden, het is geen langdurige, permanente eigenschap of een persoonlijkheidskenmerk, maar een meer vluchtige, veranderlijke toestand.
• Geluk wordt gelijkgesteld met het voelen van verheuging of tevredenheid, wat betekent dat geluk niet hetzelfde is als uitzinnige vreugde, extase, gelukzaligheid of andere meer intense gevoelens.

Nu hebben we een beter begrip van wat geluk is, of in ieder geval hoe de Van Dale definieert wat geluk is. Deze definitie is echter niet onomstreden. In feite is de definitie van geluk geen vaststaand feit.

De etymologie van geluk

Een interessant punt uit de Van Dale zijn de definities die we zojuist oversloegen omdat die niets te maken hebben met het geluksgevoel: geluk als een gunstige loop van omstandigheden, voorspoed of door het lot begunstigd zijn.

Nederlands is niet de enige taal waarbij het geluksgevoel een synoniem is van geluk als kans:

Hap is de Oud-Noorse en Oud-Engelse voorloper van het woord ‘happiness’ en het betekent geluk of toeval. Het Oud-Frans heeft het woord heur, waar bonheur vandaan komt, dat zowel ‘gelukkig voelen’ als ‘geluk hebben’ betekent. Het Duits heeft het woord Gluck, wat tot op de dag van vandaag zowel geluk als kans betekent.

Darrin McMahon – (2016)

Dit suggereert een interessante trend: misschien geloofden onze voorouders dat het gevoel van geluk grotendeels een bijproduct van het lot of een kans was.

Het wijst ook op een mogelijk verschil van mening tussen eerdere generaties en onze eigen 20e en 21e eeuwse generaties: dat geluk niet een vitale factor was in een goed leven, maar in wezen een bonus is die sommige uiterst begunstigde en voorspoedige individuen kregen te ervaren.

Geluk volgens de wetenschap

De betekenis van geluk in de wetenschap hangt af van wie je het vraagt. Delle Fave en collega’s (2011) merkten op dat geluk ook in de wetenschap een dubbelzinnige term is die een aantal betekenissen kan hebben:

• Een voorbijgaande emotie (die synoniem staat voor vreugde)
• Een ervaring van vervulling en prestatie (gekenmerkt door een cognitieve evaluatie)
• Een langetermijnproces van betekenisgeving en identiteitsontwikkeling door het bereiken van het eigen potentieel en het nastreven van subjectief relevante doelen.

Sommige theorieën zien geluk als een bijproduct van andere, belangrijkere functies in het leven, terwijl anderen geluk zien als het einddoel voor de mens. Sommige theorieën stellen dat het nastreven van geluk zinloos is -hoewel het nastreven van andere belangrijke ervaringen en gevoelens kan bijdragen aan een groter geluk-, en anderen gaan ervan uit dat het geluk doelbewust kan worden vergroot of verbeterd.

De wetenschappelijke theorieën over geluk of welzijn vallen over het algemeen in een van deze twee categorieën op basis van hoe ze geluk (of welzijn) conceptualiseren:

1. Hedonisch geluk of welzijn is geluk geconceptualiseerd als het ervaren van meer plezier en minder pijn; het bestaat uit een affectieve component (hoog positief effect en laag negatief effect) en een cognitieve component (tevredenheid met het leven);
2. Eudaimonisch geluk of welzijn conceptualiseert geluk als het resultaat van het nastreven en bereiken van een levensdoel, zingeving, uitdaging en persoonlijke groei; geluk is gebaseerd op het bereiken van iemands volledige potentieel en het functioneren op volle kracht.

Hoewel het verleidelijk is om geluk te zien als een vorm van plezier of zingeving, zijn de begrippen niet inwisselbaar:

Plezier versus geluk

We zijn een pleziernajagende en genotzoekende maatschappij. De meesten van ons besteden onze energie aan het zoeken naar plezier en het vermijden van pijn. We hopen dat we ons hierdoor gelukkig zullen voelen.

Maar plezier is geen geluk. Het is een meer directe, gevoelsmatige ervaring dan geluk. Het verwijst vaak naar de zintuiglijke gevoelens die we krijgen door ervaringen zoals het eten van lekker voedsel, het ontvangen van een compliment, of het hebben van seks.

Geluk is geen permanente toestand, maar wel een stabielere toestand dan plezier. Geluk blijft over het algemeen langer dan enkele ogenblikken, terwijl plezier in enkele seconden kan komen en gaan (Paulus, 2015).

Plezier kan bijdragen aan geluk, en geluk kan gevoelens van plezier versterken of verdiepen, maar de twee kunnen elkaar ook volledig uitsluiten. Zo kun je bijvoorbeeld geluk voelen dat gebaseerd is op betekenis en betrokkenheid en dat niets met plezier te maken heeft, of je kunt plezier voelen maar ook worstelen met schuldgevoelens, waardoor je je niet tegelijkertijd gelukkig kunt voelen.

Zingeving versus geluk

Mensen mogen dan op veel andere wezens lijken in hun streven naar geluk, maar de zoektocht naar zingeving is een belangrijk onderdeel van wat ons menselijk maakt, en dat is uniek.

Roy Baumeister et al. (2013)

Geluk en zingeving hebben een nog duidelijkere scheiding. Zelden worden geluk en zingeving door elkaar gehaald of door elkaar gebruikt, en niet voor niets beschrijven ze twee zeer verschillende ervaringen.

In tegenstelling tot geluk is zingeving niet een vluchtige toestand die de hele dag kan veranderen; het is een gevoel van doelgerichtheid en de wil om bij te dragen aan iets dat groter is dan jezelf.

Zoals het citaat van Baumeister en collega’s (2013) suggereert, zijn er belangrijke verschillen tussen geluk en zingeving. Scott Barry Kaufman van Scientific American (2016) schetst deze verschillen die Baumeister en zijn collega’s vonden tussen de twee:

• Of je je leven makkelijk of moeilijk te dragen vindt is gerelateerd aan een geluksgevoel, maar niet aan zingeving;
• Je gezond voelen heeft te maken met een geluksgevoel, maar niet met zingeving;
• Je goed voelen heeft te maken met een geluksgevoel, niet met zingeving;
• Gebrek aan geld vermindert het gevoel van geluk meer dan zingeving;
• Het helpen van mensen in nood was verbonden met zingeving, maar niet met een geluksgevoel;
• De verwachting om veel en diep na te denken over zaken is positief gerelateerd aan zingeving, maar negatief gerelateerd aan een geluksgevoel;
• Een geluksgevoel is meer gerelateerd aan nemen dan aan geven, terwijl zingeving meer gerelateerd is aan geven dan aan nemen;
• Jezelf zien als wijs, creatief en zelfs angstig zijn allemaal gecorreleerd met zingeving, maar hadden geen relatie (en toonden in sommige gevallen zelfs een negatieve relatie) met een geluksgevoel.

Hoewel geluksgevoel en zingeving elkaar overlappen en elk kan bijdragen aan de ander, kunnen de twee elkaar in principe uitsluiten (Baumeister et al., 2013).

Consensus over geluk

Onderzoek heeft aangetoond dat in ‘gelukkige’ mensen zowel de hedonische (plezier) als de eudaimonische (zingeving) componenten van geluk overeenkomen (Kringelbach & Berridge, 2010).

Hoewel de details verschillen zijn de gelukstheorieën het over het algemeen eens over een paar punten:

• Het is goed om gelukkig te zijn en mensen vinden het leuk om gelukkig te zijn;
• Geluk is noch een totaal vluchtige, kortstondige ervaring, noch een stabiele, langdurige eigenschap;
• Tenminste een deel van ons geluk wordt bepaald door onze genetica (er is een variatie van 10% tot 50%);
• Het nastreven en bereiken van plezier zal zelden leiden tot geluk;
• Er zijn veel bronnen die bijdragen aan geluk of die het geluk samenstellen.

Hoe bereik je geluk?

Als we alle verschillende theorieën en bevindingen over geluk naast elkaar leggen weten we dat er op zijn minst een paar factoren of geluksbronnen zijn die erg belangrijk zijn voor het algehele geluk.

Geluksbronnen

• Familie;
• Sociale relaties;
• Een eigen inkomen;
• Status op de arbeidsmarkt;
• Fysieke gezondheid;
• Morele waarden;
• Ervaring met positieve emoties

Al deze factoren kunnen bijdragen aan een gelukkig leven, maar onderzoek heeft uitgewezen dat goede relaties een essentieel ingrediënt zijn (Waldinger & Schulz, 2010).

Wanneer we gelukkig zijn in onze belangrijkste relaties (meestal onze partner, onze kinderen, onze ouders, andere naaste familieleden, en onze beste vrienden) zijn we gelukkiger.

We hebben enige controle over hoe onze relaties verlopen, dus dat leidt ons tot een interessante en belangrijke vraag: kunnen we ons eigen geluk vergroten? Het antwoord van vele studies is “ja”, je kan leren hoe je gelukkiger kunt zijn.

Hoe word je gelukkig?

De mate waarin je je geluk kunt vergroten zal sterk verschillen per situatie, maar er zijn geen situaties die absoluut geen ruimte laten voor individuele verbetering. Om je algehele geluk te verbeteren is de meest effectieve methode het bekijken van de bovenstaande lijst met geluksbronnen en het werken aan het verbeteren van de kwaliteit in elk van hen.

Je kunt bijvoorbeeld werken aan het krijgen van een hoger salaris -hoewel een hoger salaris slechts tot ongeveer 75.000 euro per jaar meer geluk brengt-, je gezondheid verbeteren, werken aan het ontwikkelen en onderhouden van hoogwaardige relaties, en in het algemeen, manieren vinden om meer positieve gevoelens in je dagelijks leven op te nemen. Dit veronderstelt wel dat je een veilige basis hebt en in sociale gelijkheid met anderen leeft.

8 voorbeelden van een gelukkig leven

Hoe ziet een gelukkig leven er volgens onze definitie uit? Dat hangt af van het individu. Een gelukkig leven voor de ene persoon kan de nachtmerrie van de andere zijn. Maar dit zijn een paar voorbeelden die bevorderlijk kunnen zijn voor het geluk:

1. Een vrouw die alleen woont, uitstekende relaties heeft met haar neven en nichten, veel aan goede doelen schenkt en zingeving in haar werk vindt;
2. Een man die gelukkig getrouwd is met drie gezonde kinderen en een relatief laagbetaalde baan;
3. Een weduwe die geniet van regelmatige bezoeken van haar kinderen en kleinkinderen en aan vrijwilligerswerk doet voor lokale liefdadigheidsinstellingen;
4. Een kankerpatiënte die veel goede vrienden en familie heeft en betekenis vindt in het helpen van anderen door chemotherapie te komen;
5. Een maatschappelijk werkster die 70 uur per week werkt zonder overuren uitbetaald te krijgen om ervoor te zorgen dat de kinderen die ze onder haar hoede heeft in goede handen zijn;
6. Een ongehuwde man in een klooster die geen aardse bezittingen en geen salaris heeft, maar betekenis vindt in de gemeenschap met zijn god;
7. Een tiener in een pleeggezin die een aantal goede vrienden heeft en graag voetbalt in het team van zijn school;
8. Een man die meerdere huisdieren heeft, een hoog salaris heeft en van zijn werk houdt.

Elk van deze voorbeelden is een bestaand voorbeeld van mensen die gelukkig zijn. Ze hebben niet alles wat ze zouden kunnen wensen, maar ze hebben allemaal minstens één van de ingrediënten uit de eerder genoemde lijst van geluksbronnen.

We hoeven volgens onze definitie niet alles te hebben wat we willen om gelukkig te zijn. Geluk kan worden verkregen door vreugde te vinden in wat we al hebben, hoe veel of weinig dat ook is.

Waarom is geluk zo belangrijk?

Je vraagt je misschien af waarom geluk zo’n belangrijk aspect van het leven is, omdat er veel meer of andere componenten van een zinvol leven zijn. In sommige opzichten is de wetenschap het met je eens. Het lijkt erop dat levenstevredenheid, zingeving en welzijn kunnen worden gekoppeld aan geluk, maar geluk bereiken is niet noodzakelijkerwijs het doel van leven.

Het heeft wel een aantal onmiskenbaar positieve factoren:

• Gelukkige mensen zijn succesvoller in meerdere levensdomeinen, waaronder relaties, vriendschap, inkomen, werkprestaties en gezondheid.
• Gelukkige mensen worden minder vaak ziek en ervaren minder symptomen als ze wel ziek worden.
• Gelukkige mensen hebben meer vrienden en een beter sociaal netwerk.
• Gelukkige mensen doneren meer aan goede doelen of doen meer aan vrijwilligerswerk of liefdadigheid (en geld geven aan een goed doel of vrijwilligerswerk doen maakt je op zijn beurt ook weer gelukkig).
• Gelukkige mensen kunnen gemakkelijker door het leven navigeren omdat optimisme hun pijn, verdriet en rouw verlicht.
• Gelukkige mensen hebben een positieve invloed op anderen en moedigen hen aan om ook geluk te zoeken.
• Gelukkige mensen voeren diepere en meer betekenisvolle gesprekken.
• Gelukkige mensen glimlachen meer, wat goed is voor de gezondheid.
• Gelukkige mensen bewegen vaker en eten gezonder.
• Gelukkige mensen zijn blij met wat ze hebben in plaats van jaloers te zijn op anderen.
• Gelukkige mensen zijn gezonder en hebben meer kans om gezond te zijn in de toekomst.
• Gelukkige mensen leven langer dan mensen die niet zo gelukkig zijn.
• Gelukkige mensen zijn productiever en creatiever

De relatie tussen psychische gezondheid en geluk

Gelukkige mensen zijn gezonder, hebben betere relaties maken makkelijker vrienden en hebben meer succes in het leven, dus het is het gemakkelijk te zien waarom geluk en psychische gezondheid met elkaar in verband staan. De geluksbronnen zijn dezelfde dingen die een buffer of bescherming bieden tegen psychische aandoeningen, wat ook de nauwe relatie tussen de twee verklaart.

Een studie die het verband tussen geluk en psychische gezondheid bij studenten onderzocht ontdekte dat een relatief sterke, positieve correlatie de twee factoren met elkaar verbindt. Deze correlatie hield stand, zelfs wanneer gender- en socio-demografische variabelen werden meegenomen. (Shafiq, Nas, Ansar, Nasrulla, Bushra, & Imam, 2015)

De nauwe band tussen psychische gezondheid en geluk is reden genoeg om van geluk een belangrijke prioriteit te maken voor ouders, opvoeders, onderzoekers en medische professionals. Dat en natuurlijk dat geluk een fijn gevoel is. Wie wil zich nou niet gelukkig voelen?