Wat zegt de psychologie over liefde?

Liefde wordt door sommige mensen gezien als één van de belangrijkste menselijke emoties. Hoewel liefde één van de meest onderzochte fenomenen is wordt het nog steeds het minst begrepen. Zo debatteren onderzoekers over de vraag of liefde een biologisch of een cultureel verschijnsel is.

Sommige onderzoekers suggereren dat liefde een menselijke basisemotie is, net als geluk of woede, terwijl anderen geloven dat het een cultureel fenomeen is dat deels ontstaat door sociale druk en verwachtingen.

Liefde wordt hoogstwaarschijnlijk beïnvloed door zowel biologische driften als culturele invloeden. Hoewel hormonen en biologie belangrijk zijn, wordt de manier waarop wij liefde uitdrukken en ervaren ook beïnvloed door onze persoonlijke opvattingen over liefde.

Geschiedenis van de liefdespsychologie

Liefde is pas recent een onderwerp van de psychologie geworden. Veel mensen hebben lange tijd gesuggereerd dat liefde gewoon iets is dat te primair, mysterieus en spiritueel was voor de wetenschap om ooit volledig te begrijpen. In het verleden werd de studie van de liefde overgelaten aan “de scheppende schrijver om voor ons de noodzakelijke voorwaarden voor het liefhebben uit te beelden,” aldus Sigmund Freud.

Het onderzoek naar liefde is sinds Freud’s opmerking enorm gegroeid. Maar vroege verkenningen naar de aard en de redenen van liefde leverden nogal wat kritiek op. In de jaren ’70 gaf de Amerikaanse senator William Proxmire de psychologe Elaine Hatfield de zogenaamde “Golden Fleece Award”. In wezen beschuldigde hij haar ervan belastinggeld te verspillen aan nutteloos onderzoek naar de liefde. In die tijd waren veel mensen het met hem eens.

Sindsdien heeft onderzoek naar liefde en hechting bijgedragen tot een andere kijk op ouderschap, opvoeding en de ontwikkeling van kinderen.

Lees ook: Ainsworth & Bowlby: Attachement Theory (hechtingstheorie)

Wat is liefde volgens de psychologie?

• Liefde is een geheel van emoties en gedragingen die gekenmerkt worden door intimiteit, hartstocht, en verbintenis.
• Het omvat zorg, nabijheid, beschermwaardigheid, aantrekkingskracht, genegenheid, en vertrouwen.
• Liefde kan variëren in intensiteit en kan in de loop van de tijd veranderen.
• Liefde wordt in verband gebracht met een reeks positieve emoties, waaronder geluk, opwinding, levensvoldoening en euforie, maar kan ook leiden tot negatieve emoties zoals jaloezie en stress.

Onderzoek heeft uitgewezen dat romantische liefde in alle culturen voorkomt, wat suggereert dat liefde een sterke biologische component heeft. Het is een deel van de menselijke natuur om liefde te zoeken en te vinden. Cultuur kan echter een belangrijke invloed hebben op hoe mensen denken over romantische liefde, hoe ze die ervaren en hoe ze die tonen.

Hoewel romantische liefde in alle culturen voorkomt voelt niet iedereen romantische liefde. Mensen kunnen ook aromantisch zijn.

Welke soorten liefde zijn er?

Niet alle vormen van liefde zijn hetzelfde, en psychologen hebben een aantal verschillende soorten liefde geïdentificeerd die mensen kunnen ervaren:

• Vriendschap: Dit type liefde houdt in dat je iemand aardig vindt en een bepaalde mate van intimiteit deelt.
• Verliefdheid: Dit is een vorm van liefde die vaak intense gevoelens van aantrekking met zich meebrengt zonder een gevoel van verbintenis; het vindt vaak vroeg in een relatie plaats en kan zich verdiepen in een meer blijvende liefde.
• Hartstochtelijke liefde: Dit type liefde wordt gekenmerkt door intense gevoelens van verlangen en aantrekkingskracht; het gaat vaak gepaard met een idealisering van de andere persoon en een behoefte om constante fysieke nabijheid te handhaven.
• Medelevende liefde: Deze vorm van liefde wordt gekenmerkt door vertrouwen, genegenheid, intimiteit en toewijding.
• Onbeantwoorde liefde: Deze vorm van liefde komt voor wanneer een persoon van een ander houdt die deze gevoelens niet teruggeeft.

Driehoekstheorie van liefde

Psychologen en onderzoekers hebben verschillende theorieën over liefde voorgesteld om uit te leggen hoe liefde ontstaat en blijft bestaan.

Het Sternberg’s driehoekstheorie van liefde is misschien wel de bekendste. De reden dat deze theorie veel aandacht krijgt is dat ze veel van de elementen die in vroegere theorieën over liefde gevonden worden combineert. Volgens Sternberg zijn er drie essentiële elementen van liefde:

• intimiteit,
• hartstocht,
• verbintenis.

Een relatie die op slechts één van deze elementen gebouwd is, wordt over het algemeen als zwak beschouwd, terwijl een relatie die op twee of meer elementen gebouwd is, veel duurzamer is.

Verschillende combinaties van deze drie componenten resulteren in verschillende soorten liefde. Zo resulteert de combinatie van intimiteit en betrokkenheid in meelevende liefde, terwijl de combinatie van hartstocht en intimiteit leidt tot romantische liefde.

Sternberg gebruikt de term consummate love voor een relatie die gebouwd is op zowel intimiteit, hartstocht, en verbintenis. Hoewel dit soort liefde het sterkst en het meest blijvend is suggereert Sternberg dat dit soort liefde zeldzaam is.

Liking or loving

Onderzoekers maken onderscheid tussen gevoelens van houden van en verliefd zijn op een andere persoon. Volgens de psycholoog Zick Rubin bestaat romantische liefde uit drie elementen:

• Gehechtheid: Behoefte om bij een ander te zijn en verlangen naar lichamelijk contact en goedkeuring
• Zorgzaamheid: Het geluk en de behoeften van de ander evenveel waarderen als die van jezelf
• Intimiteit: Het delen van privé-gedachten, -gevoelens en -verlangens met de ander

Rubin geloofde dat we soms een grote mate van waardering en bewondering voor anderen ervaren. We genieten ervan tijd met die persoon door te brengen en willen graag bij hem of haar in de buurt zijn, maar dit kwalificeert niet noodzakelijk als liefde. In plaats daarvan duidde Rubin dit aan als liking.

Liefde, daarentegen, is veel dieper, intenser, en omvat een sterk verlangen naar lichamelijke intimiteit en contact. Mensen die “in like” zijn genieten van elkaars gezelschap, terwijl mensen die “in love” zijn evenveel geven om de behoeften van de ander als om die van zichzelf.

Gehechtheid is de behoefte om zorg, goedkeuring, en lichamelijk contact met een ander te ontvangen. Zorgzaamheid houdt in dat je evenveel waarde hecht aan de behoeften en het geluk van de ander als aan die van jezelf. Intimiteit verwijst naar het delen van gedachten, verlangens, en gevoelens met de ander.

Gebaseerd op deze kijk op romantische liefde, ontwikkelde Rubin twee vragenlijsten om deze variabelen te meten, bekend als Rubin’s Scales of Liking and Loving.

Medelevende of hartstochtelijke liefde

Volgens de psychologe Elaine Hatfield en haar collega’s zijn er twee basistypes van liefde:

• Meelevende liefde
• Hartstochtelijke liefde

Meelevende liefde wordt gekenmerkt door wederzijds respect, gehechtheid, genegenheid, en vertrouwen. Deze liefde ontstaat meestal uit gevoelens van wederzijds begrip en een gedeeld respect voor elkaar.

Hartstochtelijke liefde wordt gekenmerkt door intense emoties, seksuele aantrekkingskracht, bezorgdheid, en genegenheid. Als deze intense emoties wederkerig zijn, voelen mensen zich opgetogen en voldaan. Hartstochtelijke liefde die onbeantwoord is leidt tot gevoelens van neerslachtigheid en wanhoop. Hatfield suggereert dat hartstochtelijke liefde van voorbijgaande aard is en meestal tussen de 6 en 30 maanden duurt.

Hatfield suggereert ook dat hartstochtelijke liefde ontstaat wanneer culturele verwachtingen verliefdheid aanmoedigen, wanneer de persoon voldoet aan iemands vooropgezette ideeën over ideale liefde, en wanneer men verhoogde fysiologische opwinding ervaart in de aanwezigheid van de ander.

Idealiter leidt hartstochtelijke liefde dan tot meelevende liefde, die veel duurzamer is. Hoewel de meeste mensen naar relaties verlangen die de zekerheid en stabiliteit van meelevende combineren met intense hartstochtelijke liefde, gelooft Hatfield dat dit zeldzaam is.

Het kleurenwielmodel van liefde

In zijn boek The Colors of Love uit 1973 vergeleek psycholoog John Lee stijlen van liefde met het kleurenwiel. Net zoals er drie primaire kleuren zijn, suggereerde Lee dat er drie primaire stijlen van liefde zijn. Deze drie stijlen van liefde zijn:

• Eros: De term eros stamt af van het Griekse woord dat “hartstochtelijk” of “erotisch” betekent. Lee suggereerde dat deze vorm van liefde zowel lichamelijke als emotionele hartstocht met zich meebrengt.
• Ludos: Ludos komt van het Griekse woord dat “spel” betekent. Deze vorm van liefde wordt opgevat als speels en leuk, maar niet noodzakelijk serieus. Wie deze vorm van liefde vertoont is nog niet toe aan verbintenis en is op zijn hoede voor te veel intimiteit.
• Storge: Storge stamt van de Griekse term die “natuurlijke genegenheid” betekent. Deze vorm van liefde wordt vaak vertegenwoordigd door familiale liefde tussen ouders en kinderen, broers en zussen, en uitgebreide familieleden. Deze vorm van liefde kan ook ontstaan uit vriendschap, waarbij mensen die interesses en verbintenissen delen geleidelijk genegenheid voor elkaar ontwikkelen.

Voortbordurend op de kleurenwiel-analogie stelde Lee voor dat net zoals de primaire kleuren gecombineerd kunnen worden tot complementaire kleuren, deze drie primaire stijlen van liefde gecombineerd kunnen worden tot negen verschillende secundaire liefdesstijlen. Het combineren van Eros en Ludos resulteert bijvoorbeeld in manie of obsessieve liefde.

Er zijn drie primaire stijlen:

• Eros: Houden van een ideale persoon
• Ludos: Liefde als spel
• Storge: liefde als vriendschap

Drie secundaire stijlen:

• Mania (Eros + Ludos): Obsessieve liefde
• Pragma (Ludos + Storge): Realistische en praktische liefde
• Agape (Eros + Storge): Onbaatzuchtige liefde

Hoe kun je liefde uiten?

Er is geen eenduidige manier om liefde te beoefenen. Elke relatie is uniek, en elke persoon brengt zijn eigen geschiedenis en behoeften mee. Enkele dingen die je kunt doen om liefde te tonen aan de mensen om wie je geeft, zijn:

• Wees bereid om kwetsbaar te zijn
• Bereid zijn om te vergeven
• Doe je best en wees bereid je te verontschuldigen als je fouten maakt
• Laat hen weten dat je om hen geeft
• Luister naar wat ze te zeggen hebben
• Geef voorrang aan tijd doorbrengen met de ander
• Beantwoord liefdevolle gebaren en daden van vriendelijkheid
• Erken en erken hun goede kwaliteiten
• Deel dingen over jezelf
• Toon genegenheid
• Toon onvoorwaardelijke liefde

Duurzame relaties worden gekenmerkt door een diep niveau van vertrouwen, toewijding en intimiteit. Lees meer over 3 essentiële factoren in gezonde relaties.

Wat is de invloed van liefde?

Voordelen

Liefde, gehechtheid en genegenheid hebben een belangrijke invloed op het welzijn en de kwaliteit van het leven. Liefdevolle relaties zijn gecorreleerd aan:

• Lager risico op hart-en vaatziekten
• Verlaagd risico op overlijden na een hartaanval4
• Gewoonten die beter zijn voor de gezondheid
• Verhoogde levensduur
• Lagere stressniveaus
• Minder depressie
• Minder kans op diabetes

Nadelen

Zoals Shakespeare al zei ‘the course of love never did run smooth’. Geen enkele relatie is perfect, dus er zullen altijd problemen, conflicten, misverstanden en teleurstellingen zijn die kunnen leiden tot verdriet of liefdesverdriet. Hoewel liefde wordt geassocieerd met een groot aantal positieve emoties kan het ook gepaard gaan met een aantal negatieve gevoelens. Enkele van de potentiële valkuilen van het ervaren van liefde zijn:

• Angst
• Depressie
• Verhoogde stress
• Jaloezie
• Obsessiviteit
• Bezitsdrang
• Verdriet of rouw

Hoewel de meeste mensen een aantal negatieve emoties zullen ervaren die met liefde gepaard gaan kan het problematisch worden als die negatieve gevoelens zwaarder wegen dan de positieve of als ze het normale functioneren van een van beide personen gaan belemmeren. Relatietherapie kan nuttig zijn in situaties waarin je hulp nodig hebt bij miscommunicatie, stress of emotionele problemen.