Alexithymie

Wanneer je moeite hebt met het identificeren en uitdrukken van emoties kun je last hebben van alexithymie. Mensen met alexithymie hebben problemen met het onderhouden van relaties en het deelnemen aan sociale situaties. Dit kan komen omdat ze last hebben van een psychisch probleem, zoals depressie, maar alexithymie kan ook voorkomen zonder een comorbide stoornis.

Volgens onderzoek heeft tot 13% van de bevolking last van alexithymie. bron Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Eén onderzoek onder de gevangenen in China geeft aan dat meer dan 30% van de gevangenen er last van heeft. bron

Wat is alexithymie?

In 1972 introduceerde Peter Sifneos, een psychiater en professor emeritus in de psychiatrie aan de Harvard Medical School, de term alexithymie. Mensen die hieraan lijden zijn zich niet of slecht bewust van hun emoties, of kunnen deze niet verwerken of verwoorden. Ook herkennen ze andermans emoties niet en lijken ze daarom minder empathisch.

Het woord komt uit het Grieks: ‘a’ betekent gebrek, ‘lexis’ betekent woord, en ’thymos’ betekent emotie. Samen staat het voor ‘geen woorden voor emoties’. Een andere manier om het te omschrijven is als ‘emotieblindheid’. bron

Alexithymie is geen klinische diagnose, en professionals in de geestelijke gezondheidszorg beschouwen het niet als een stoornis, hoewel het naast sommige psychische aandoeningen kan voorkomen. Alexithymie wordt momenteel beschouwd als een persoonlijkheidskenmerk.

Alexithymie kan aangeboren zijn, maar ook een copingstrategie voor een (vroegkinderlijk) trauma, of aangeleerd gedrag, bijvoorbeeld als ouders of verzorgers emoties niet begrepen of tolereerden. Onderzoek suggereert dat het 10 procent van alle mensen treft. 30 tot 50 procent van de mensen met een psychische stoornis of verslaving heel hoog op alexithymie scoort.

Zoals de meeste psychische kenmerken komt alexithymie voor in verschillende gradaties van intensiteit. Iemands score wordt  gemeten aan de hand van vragenlijsten, zoals de ‘Toronto Alexithymia Scale’.

Symptomen alexithymie

Tekenen en symptomen van alexithymie zijn onder andere:

• Problemen met het identificeren, beschrijven en omgaan met de eigen of andermans gevoelens.
• Moeilijk het onderscheid maken tussen een gevoel en de bijbehorende lichamelijke gewaarwording.
• Beperkt vermogen om gevoelens te communiceren met anderen
• Verwarring van de fysieke gewaarwordingen die gekoppeld zijn aan deze gevoelens.
• moeilijkheden bij het herkennen van en reageren op emoties bij anderen, waaronder de toon van de stem en de gezichtsuitdrukkingen
• Emoties zien als dromen of fantasieën, emoties zijn geen realiteit.
• Concreet en realistisch denken in plaats van met gevoel denken.
• Dromen over dagelijkse en realistische dingen zoals het eten van een maaltijd of een winkelbezoek.
• Een gebrek aan fantasie en verbeelding bron
• Een logische en rigide denkstijl die geen rekening houdt met emoties
• Slechte omgang als het gaat om stress bron
• Minder onbaatzuchtig gedrag dan de meeste mensen bron
• Afstandelijk, stijf of humorloos
• Een lage levenstevredenheid bron

Mensen met alexithymie lijden vaak naast de bovengenoemde symptomen aan chronische dysforie (het tegenovergestelde van euforie) of hebben last van uitbarstingen van woede.

Bij vragen naar gevoelens kunnen de meeste mensen met alexithymie zich redelijk uiten, maar ze raken verward bij vragen naar details. Mensen met alexithymie kunnen wel hun fysiologische reacties op gebeurtenissen beschrijven (zoals een snelle hartslag of misselijkheid), maar ze zijn niet in staat om specifieke emoties te identificeren. Of ze nu gelukkig, verdrietig of boos zijn, hun emotionele wereld is bijna onmogelijk voor hen om in woorden te vatten. Ze zijn ook niet in staat om de bron van hun emoties te identificeren, of om van moment tot moment verschuivingen in hun emotionele toestand te beschrijven.

Blind voor emoties is niet emotieloos

Een veelvoorkomend misverstand is dat mensen met alexithymie geen emoties hebben. Die hebben ze zeker, maar ze zijn ervan afgesloten. In “Stumbling on Happiness” vergelijkt Dan Gilbert het onderscheid tussen emoties hebben en emoties ervaren met het fenomeen blindsight.

Van patiënten met schade aan de visuele hersenschors is bekend dat zij in sommige gevallen eigenschappen van visuele prikkels kunnen raden, ondanks het feit dat ze door hun hersenbeschadiging blind zijn. Ze raden bijvoorbeeld in heel veel gevallen welke kant een object op beweegt, al is het voor hun gevoel een wilde gok. Dit verschijnsel wordt ‘blindsight’ (blindzien) genoemd.

Op dezelfde manier zouden mensen met alexithymie zich totaal niet bewust zijn van hun emoties, maar die wel hebben en er door beïnvloed worden.

Oorzaken alexithymie

Deskundigen begrijpen de precieze oorzaak van alexithymie niet. Sommige studies suggereren deze oorzaken:

• Genetische componenten. Onderzoek naar tweelingen geeft aan dat er een genetische component is voor alexithymie. Mensen hebben meer kans op alexithymie als een naaste verwant het ook heeft. bron
• Omgevingsfactoren. Dezelfde tweelingstudie geeft ook aan dat omgevingsfactoren een rol spelen bij alexithymie. Voorbeelden van omgevingsfactoren zijn een geschiedenis van jeugdtrauma’s, de aanwezigheid van een lichamelijke of geestelijke gezondheidstoestand, of sociaal-economische factoren.
• Hersenletsel. Onderzoek meldt dat mensen met letsel aan een deel van de hersenen dat bekend staat als de voorste insula een verhoogd niveau van alexithymie ervaren. bron

Risicofactoren voor alexithymie:

• man zijn, één studie rapporteert dat mannen bijna twee keer zo vaak alexithymie ervaren als vrouwen bron
• toenemende leeftijd
• een laag opleidingsniveau
• lage sociaaleconomische status
• lage emotionele intelligentie bron

Diagnose

Alexithymie is geen psychische stoornis, dus artsen en professionals in de geestelijke gezondheidszorg kunnen het niet formeel diagnosticeren. Er zijn echter vragenlijsten en schalen die professionals kunnen gebruiken om te controleren op tekenen van alexithymie:

De Toronto Alexithymia Schaal (TAS-20) bron, 20 vragen die beoordelen op:

• je vermogen om gevoelens te identificeren en deze te scheiden van fysieke gewaarwordingen
• je vermogen om gevoelens te communiceren met andere mensen
• je neiging om extern georiënteerd denken te tonen (in plaats van een introspectieve denkstijl)

De Bermond-Vorst Alexithymia Questionnaire (BVAQ) bron, 40 vragen binnen de volgende vijf subschalen:

• emotionaliseren
• fantaseren
• identificeren
• analyseren
• verbaliseren

De Observer Alexithymia Scale (OAS) bron, 33 vragen die scoren op de volgende vijf factoren:

• afstandelijkheid
• gebrek aan inzicht
• somatisering
• humorloosheid
• starheid

Overlap tussen alexithymie en andere ziektes of syndromen

Alexithymie en autisme

Alexithymie heeft een sterk verband met autismespectrumstoornissen, uit een studie uit 2018 blijkt dat ongeveer de helft van de mensen met autisme waarschijnlijk alexithymie heeft. bron

Ander onderzoek stelt dat de sociale en emotionele moeilijkheden die door mensen met een autismespectrumstoornis wordt ervaren geen eigenschap is van autisme, maar door de comorbide alexithymie wordt veroorzaakt. bron

Lees ook: Mensen met autisme voelen emoties en hebben empathie

Alexithymie en depressie

Sommige onderzoeken geven aan dat de klinische kenmerken van een depressie op zijn minst enigszins afhankelijk zijn van de aanwezigheid van alexithymie. Mensen die naast een depressieve stoornis ook alexithymie hebben zullen waarschijnlijk ernstigere symptomen van depressie, psychose en fobieën vertonen. bron

Alexithymie en posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Onderzoek heeft aangetoond dat mensen met PTSS een groter risico lopen op alexythemie.
Enkele kleine onderzoeken suggereren dat alexithymie hoger is bij PTSS-patiënten.

Een studie van 22 oorlogsveteranen met PTSS toonde aan dat 41% alexithymie had. bron

Een studie uit 1997 waarin Holocaustoverlevenden met en zonder PTSS werden vergeleken, toonde aan dat overlevenden met PTSS significant hogere scores hadden op testen voor alexithymie dan mensen zonder PTSS. bron

Alexithymie en ADHD

Een studie uit 2013 onder 50 kinderen met een attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) suggereert een associatie tussen alexithymie en hyperactiviteit en impulsiviteit, maar niet met onoplettendheid. bron

Alexithymie en eetstoornissen

Een onderzoek uit 2017 geeft aan dat mensen over het hele spectrum van eetstoornissen problemen hebben met hun emoties identificeren of beschrijven. bron Ander onderzoek koppelt hogere niveaus van alexithymie aan slechtere behandelingsresultaten voor eetstoornissen. bron

Alexithymie en overige psychische problemen

Er zijn ook correlaties gevonden tussen alexithymie en andere psychische problemen, bron, waaronder:

• suïcidaliteit
• schizofrenie
• neurodegeneratieve aandoeningen

Mensen met alexithymie hebben vaak last van psychosomatische klachten (lichamelijke pijn zonder oorzaak), depressieverschijnselen, drank- en drugsmisbruik, seksverslaving of doen aan zelfbeschadiging.

Alexithymie en lichamelijke problemen

Ook bepaalde ziekten zoals fibromyalgie, migraine, prikkelbare darmsyndroom, hoge bloeddruk, astma, en ernstige allergieën zijn gecorreleerd met periodes van alexithymie. 

Samenvatting

Alexithymie is geen stoornis op zich, maar eerder een onvermogen om emoties te identificeren en te beschrijven. Mensen met alexithymie hebben moeite om hun eigen emoties te herkennen en te communiceren, en ze hebben ook moeite om emoties bij anderen te herkennen en erop te reageren.

Er is geen formele diagnose voor alexithymie, hoewel verschillende schalen kunnen helpen om de symptomen ervan te identificeren.

Omdat alexithymie geen stoornis is raden gezondheidsprofessionals momenteel geen behandeling voor alexithymie aan of schrijven ze deze niet voor. Als alexithymie echter samenvalt met een andere aandoening, zoals depressie of PTSS, kunnen mensen een behandeling zoeken voor deze problemen om te voorkomen dat de symptomen of complicaties verergeren.