Omgaan met defensief gedrag in emotionele tijden

Defensiviteit is een afweermechanisme of copingstrategie waarbij je een ander persoon aanvalt om de focus te verleggen van je eigen fouten en onzekerheden naar een ander. Defensief reageren op misstanden kan een negatieve invloed hebben op je relaties, je individueel welzijn en op grotere schaal in de besluitvorming binnen de overheid en organisaties.

We leven in zeer reactieve tijden. In het huidige gepolariseerde ideologische klimaat kom je steeds vaker in aanraking met defensief gedrag. Over onderwerpen zoals discriminatie en gelijkheid, vluchtelingen, COVID-19-richtlijnen en verkiezingen wordt zwaar gedebatteerd. Het aanwijzen van andermans misvattingen wordt daarbij vaak opgevat als een persoonlijke aanval.

Een studie die in 2020 werd gepubliceerd in The British Journal of Psychology onderzocht dit type defensieve respons met betrekking tot sociale en morele identiteit om manieren te bepalen waarop het gedrag potentieel kan worden verminderd. (bron)

Defensief gedrag als afweermechanisme

Wat is een afweermechanisme?

Wanneer je moeilijke emoties of impulsen hebt zoek je vaak naar manieren om met deze ongewenste gevoelens om te gaan. In tegenstelling tot bewuste strategieën die we gebruiken om met dagelijkse stress om te gaan, werken deze afweermechanismen op een volledig onbewust niveau. Afweermechanismen zijn een manier waarop je geest onbewust probeert je angst te verminderen en je emotioneel evenwicht te herstellen.

Lees meer over afweermechanismen of verdedigingsmechanismen

Defensiviteit als afweermechanisme

Mensen hebben een primaire psychologische behoefte om zich gewaardeerd te voelen door anderen en opgenomen te worden in de groep. Wanneer je iets verkeerd doet wordt deze primaire psychologische behoefte bedreigd. Daardoor kan een defensieve reactie ontstaan, waarbij je een ander persoon aanvalt om de focus te verleggen van je eigen fouten en onzekerheden.

Voordelen van defensiviteit

Hoewel defensiviteit misschien geen ideaal antwoord is helpt het mensen op de korte termijn om optimistisch te blijven, door te gaan na een mislukking en te volharden in hun doel of beslissingen. Defensief reageren is dan een daad van zelfbehoud.

Nadelen van defensiviteit

Op de lange termijn kan defensiviteit verandering remmen en het vertrouwen tussen mensen die een interactie hebben verminderen. Ongecontroleerde defensiviteit kan zelfs gevaarlijk of bedreigend worden.

Het is een vicieuze cirkel van emoties die begint met een uitbarsting van woede, gevolgd door schuld en schaamte, wat leidt tot angst en instabiliteit, die dan opnieuw reactief gedrag ls een woedeuitbarsting kan veroorzaken. Het doorbreken van dit patroon wordt steeds moeilijker naarmate de tijd vordert. Hoe langer het aanhoudt, hoe meer geautomatiseerd de defensieve reactie wordt.

Onderzoek naar defensiviteit bij misvattingen

In de studie the effects of moral/social identity threats and affirmations on psychological defensiveness following wrongdoing werden twee onderzoeken uitgevoerd (bron). In het ene onderzoek moesten deelnemers zich iets herinneren dat ze fout hadden gedaan. In het andere onderzoek werd een ‘schuldbekentenis’-documentaire over de praktijken van de vleesproductie bekeken. Beide studies toonden een toename in defensief gedrag wanneer mensen werden geconfronteerd met een sociale of morele bedreiging van hun wereldbeeld.

Om dit gedrag te verminderen stellen de onderzoekers voor om de onderliggende bedreiging van de sociale en morele identiteit van mensen aan te pakken. Dit kan worden bereikt door hun waarden te bevestigen en morele betrokkenheid en herstel aan te moedigen. Als je de waarden die zijn geschonden kan erkennen kun je starten met de verwerking van de overtreding, in plaats van die te ontkennen of vermijden.

Dit maakt het mogelijk te herstellen. Door de drang tot ontkennen van het probleem te overwinnen kun je door schuldgevoelens en acceptatie gaan en je sociale of morele identiteit herontdekken.

Omgaan met defensiviteit bij jezelf of een ander

Om defensieve reacties te verminderen kun je het beste persoonlijke triggers vermijden, bewust blijven van je toon en lichaamstaal en weten wanneer je moet stoppen met een verhitte interactie.

Preventie

Als je werkt aan je eigen reactief gedrag, richt je dan eerst op preventie. Zorg dat je je in balans voelt. Voeding en lichaamsbeweging dragen bij aan het in balans houden van je lichaam en geest, en het vermijden van frustraties voorkomt onnodige verhoogde emotionele toestanden. Als het kijken naar het nieuws je consequent boos maakt of als je getriggerd wordt door bepaalde social media, beperk dan de tijd die je daarmee doorbrengt en vul die tijd met activiteiten die je ten goede komen.

Communicatie

Concentreer je op de manier waarop je communiceert. Je toon is de helft van de boodschap. Als je harder gaat praten of een beschuldigende ondertoon hebt zullen je woorden niet aankomen, wat je ook zegt.

Lichaamstaal kan ook bijdragen aan de-escalatie. Intimidatie is nooit een effectieve tactiek om defensiviteit bij je gesprekspartner op te lossen. Door een neutrale houding aan te nemen – je armen langs je zij laten hangen, je handpalmen naar boven gericht en niet boven of onder je interactiepartner te gaan staan – wordt een rustig gesprek makkelijker.

Houd het eenvoudig. Wees respectvol. Valideer de ander. Maak duidelijk dat je het onderwerp op een niet-oordelende manier benadert. Hou het bij feiten en benader een onderwerp niet als een morele kwestie.

De-escalatie

Merk je dat je hart sneller gaat kloppen, dat je handpalmen beginnen te zweten of dat je een hittegolf voelt tijdens een meningsverschil of confrontatie? Pauzeer even en haal een paar keer diep adem voordat je begint aan een interactie. Dit maakt je als het goed is rustiger.

Als iemand anders heftig reageert op een interactie met jou kun je het beste het gesprek in een minder controversiele richting brengen. Dit is niet hetzelfde als je standpunt opgeven en het is ook geen zwakte om niet de discussie aan te gaan. Hiermee betreedt je samen rustiger vaarwater zodat je eventueel het gesprek later op een gelijke voet verder kunt voeren.

Het is ook belangrijk om te erkennen wanneer het tijd is om uit een gespannen situatie te stappen. Je voorkomt escalatie door te suggereren dat het tijd is om allebei weg te gaan. Als je zelf een defensieve reactie voelt opborrelen is weggaan ook een nuttige strategie. Een zelfopgelegde time-out kan je ervan weerhouden iets te doen of te zeggen waar je later spijt van krijgt.

Lees ook: gezonde manieren om met negatieve gevoelens om te gaan