Verplaatsing of verschuiving als afweermechanisme

verplaatsing of verschuiving als afweermechanisme

Verplaatsing of verschuiving is een psychologisch afweermechanisme waarbij je een emotie niet toont aan de oorspronkelijke bron van die emotie, maar hem wel uit bij een minder bedreigende ontvanger.

Een klassiek voorbeeld van verplaatsing is verplaatste agressie, waarbij je bijvoorbeeld boos bent op je manager maar op een later moment schreeuwt tegen je partner, of waarin je boos bent op je vader maar je je vuist tegen de muur slaat.

Een ander veelvoorkomend voorbeeld is verplaatste affectie, zoals een rebound-relatie, waarin je uit verlangen naar je ex iemand zoekt die daarop lijkt om je verlangen op te projecteren.

Als je ooit gevoelens hebt geuit naar een vriend, familielid of zelfs een volslagen vreemde, terwijl je van streek of opgewonden was door iets anders, dan heb je verplaatsing gebruikt als een afweermechanisme.

Wat zijn voorbeelden van verplaatsing?

Stel je voor dat je op het matje wordt geroepen door je manager. Het is dan onverstandig om je boosheid of frustratie te uiten, want dat zou je je baan kunnen kosten. In plaats daarvan hou je je emoties voor je, of je onderdrukt ze tot het einde van de dag. Maar als je thuiskomt laat je je woede los op je nietsvermoedende partner of reageer je overdreven heftig wanneer je kinderen te luidruchtig spelen.

De woede die je voelt voor je baas komt vrij, maar dan wel op een indirecte manier. De gevolgen van het schreeuwen tegen je partner of het uitschelden van je kinderen zijn minder ernstig dan wanneer je je frustratie tegen je baas of collega’s had geuit. Meestal kies je een slachtoffer voor je verplaatste gevoelens omdat die minder bedreigend of zelfs machteloos is.

Andere scenario’s die een herkenbaar voorbeeld zijn van verplaatsing:

  • De leraar schreeuwt tegen je voor de hele klas omdat je je huiswerk niet hebt afgemaakt. Als je na school thuiskomt, struikel je bijna over één van je broertje’s auto’s. Daarna sla je hem in een poging je boosheid en frustratie te uiten.
  • Je wordt door je moeder beschuldigd dat je je taken nog niet hebt gedaan. Je verdringt de woede en slaat dan hard met de deur als je naar je kamer loopt.
  • Je voelt je gefrustreerd omdat je partner niet de tijd heeft genomen je te helpen met huishoudelijke taken. Als je je kinderen vraagt om iets op te ruimen en ze stribbelen tegen, dan explodeert je woede. Je schreeuwt tegen ze en beschuldigt ze ervan nooit te helpen in huis.
  • Je voelt je aangetrokken tot de beste vriend van je partner, maar je weet dat er naar handelen catastrofale gevolgen heeft. Je verplaatst het verlangen door opgewonden te raken als je partner een kledingstuk draagt van die beste vriend of een bril draagt die vergelijkbaar is met die van zijn of haar beste vriend.
  • Je verliest je baan en hebt moeite om een nieuwe te vinden. Omdat je bang bent dat je niet in staat bent om je rekeningen te betalen begin je je frustratie en gevoelens van mislukking uit te oefenen op immigranten in je woonplaats. Je geeft hen er de schuld van dat er geen baan voor jou is.

Waarom verplaatsen mensen emoties?

De functie van afweermechanismen

Wanneer je moeilijke emoties of impulsen hebt zoek je vaak naar manieren om met deze ongewenste gevoelens om te gaan. In tegenstelling tot bewuste strategieën die we gebruiken om met dagelijkse stress om te gaan, werken deze afweermechanismen op een volledig onbewust niveau.

Afweermechanismen zijn een manier waarop je geest onbewust probeert je angst te verminderen en je emotioneel evenwicht te herstellen.

Verplaatsing of verschuiving is net als veel andere psychologische afweermechanismen vaak onbewust.

Afweermechanismen komen veel voor en zijn meestal een normaal aspect van het dagelijks functioneren. Wanneer ze op de juiste manier worden gebruikt, beschermen afweermechanismen zoals verplaatsing je tegen negatieve gevoelens, helpen ze teleurstelling te minimaliseren, beschermen ze je gevoel van eigenwaarde en beheersen ze je stressniveaus.

Lees over andere afweermechanismen of verdedigingsmechanismen

De functie van verplaatsing

Verplaatsing kan je beschermen tegen angst door dingen te verbergen die stressvol of onacceptabel voor je zijn en helpt je gevoel van eigenwaarde te behouden. Verplaatsing als verdediging helpt je bij het kanaliseren van emoties en het gebruiken van een meer gezonde, veilige of productieve uitlaatklep.

Uit een 70-jaar durende longitudinale studie concludeerde onderzoekers dat de proefpersonen in hun studie die gebruik maakten van afweermechanismen, inclusief verplaatsing, een betere fysieke gezondheid hadden op latere leeftijd. De onderzoekers denken dat afweermechanismen een sleutelrol speelt in het creëren van sociale relaties, die bijdragen aan een betere fysieke gezondheid.

Wat zijn de consequenties van verplaatsing?

Verdedigingsmechanismen zoals verplaatsing kunnen bij veelvuldig gebruik hun effectiviteit verliezen, en het leidt vaak tot problematisch gedrag en een verkeerde interactie met anderen. Overmatig gebruik van deze mechanismen is gekoppeld aan psychologisch leed en slecht functioneren.

Kettingreactie

In individuele gevallen kan verplaatsing kettingreacties of vicieuze cirkels veroorzaken. Stel je bijvoorbeeld een werknemer voor die boos is op haar baas. Ze schreeuwt naar haar echtgenoot als ze thuiskomt. De echtgenoot is vervolgens boos op zijn dochter. Op haar beurt reageert de dochter haar frustratie weer af op haar klasgenoot.

Dit fenomeen ligt ook ten grondslag van de chain of screaming in de televisieserie How I met your Mother:

https://www.youtube.com/watch?v=x2ANdDKzl2E

Vooroordelen

In collectief kan verplaatsing een hoop schade aanbrengen. In plaats van je woede te richten op jezelf of je regering, richten mensen hun collectieve woede op een groep mensen die zij als minder bedreigend beschouwen, zoals bijvoorbeeld mensen van een andere huidskleur, mensen van een specifieke religie of homoseksuelen.

Dit gebeurt bijvoorbeeld als een groep mensen hun onbehaaglijke gevoel over een coronapandemie verplaatst naar het neerhalen van 5G-palen, of naar een bevolkingsgroep zoals ‘de Chinezen’.

Sommige geleerden betogen dat de vijandigheid die de Duitsers na de Eerste Wereldoorlog tegenover het Joodse volk voelden een voorbeeld is van verplaatsing van woede over de economische gevolgen van de eerdere oorlog.

Wat zijn de karakteristieken van verplaatsing?

Verplaatsingen komen vaker voor op oudere leeftijd

Jonge kinderen zijn directer in het uiten van hun gevoelens. Daarom hebben ze meer kans om hun negatieve emoties te uiten ten opzichte van het oorspronkelijke doelwit, ongeacht hoe gepast de reactie is. Een kind van 4 jaar oud zal bijvoorbeeld waarschijnlijk gewoon tegen een ouder schreeuwen als hij of zij van streek is. Een 14-jarige zal zijn of haar frustratie over een ouder eerder verdringen en verplaatsen naar een jongere broer of zus.

Verplaatsingen worden heftiger bij intensere emoties

Zeer verontrustende impulsen of gevoelens kunnen leiden tot ernstigere emotionele uitingen naar het vervangende doelwit.

Verplaatsingen worden disruptiever als het vaker wordt gebruikt

De meeste mensen ontdekken dat ze hun negatieve emoties op een ander doelwit botvieren. Wie dat niet door heeft of deze strategie te vaak met succes gebruikt kan de grens overschrijden naar maladaptief of zelfs grof gedrag. Als je vertrouwt op verplaatsing als een manier om met al je emotionele problemen om te gaan kan dat grote schade veroorzaken aan je relaties met anderen.

Hoe kun je omgaan met verplaatsing?

Een te grote afhankelijkheid van verplaatsing kan problematisch zijn, of op zijn minst niet helpen. Je kunt met psychotherapie naar je gedrag leren kijken om een beter gevoel te krijgen of je verplaatsing op een nuttige manier gebruikt.

Observeer

Een van de eerste stappen is ook een van de moeilijkste: het observeren van je gedrag en acties en het bepalen of verplaatsing de oorzaak kan zijn. Verplaatsing is niet iets dat gemakkelijk kan worden gezien, omdat het onbewust is. Een psycholoog kan je gedrag bekijken en tegenstrijdigheden tussen je gedrag en je woorden, lichaamstaal of andere signalen beoordelen.

Reflecteer

Reflectie is een strategie die therapeuten kunnen gebruiken om je te helpen herkennen wanneer je gebruik maakt van afweermechanismen zoals verplaatsing. Met deze strategie weerspiegelt je therapeut gevoelens zodat je kunt overwegen wat je hebt gedaan of gezegd. Het doel van het gebruik van de reflectietechniek is om verborgen zorgen te onthullen.

Herzie

Als je ongezonde verplaatsing in je leven herkent kun je doelgerichte manieren verzinnen om je denken en gedrag te veranderen. Als je bijvoorbeeld tegen je echtgenoot schreeuwt om frustraties van je werk af te reageren, stop dan, stap terug en neem even de tijd om de controle terug te krijgen.

Probeer de situatie te herzien en een gezondere uitlaatklep voor je gevoelens te vinden. Schrijf bijvoorbeeld over een situatie en hoe je je voelt, begin aan een sport of lichaamsbeweging, of beoefen een productieve hobby.

Lees ook gezonde manieren om met stress en emoties om te gaan

Conclusie

Verplaatsing is een van de meest voorkomende verdedigingsmechanismen. Net als andere psychologische verdedigingsmechanismen kan verplaatsing een normale en gezonde manier zijn om met onbewuste negatieve emoties om te gaan.

Een overmatig vertrouwen op verplaatsing als een manier om met negatieve gevoelens om te gaan kan ook nutteloos en zelfs destructief zijn, vooral als je je frustraties op weerloze mensen om je heen afreageert.

Als je je zorgen maakt over hoe je dit afweermechanisme gebruikt kan therapie je helpen om te zien wanneer je acties, woorden of gedrag echt een afweermechanisme zijn. Als je leert om verplaatsing te herkennen kun je stappen ondernemen om effectievere manieren te vinden om met je emoties om te gaan.

Bronnen

Scroll naar boven