Codependentie

Wat is codependentie of codependency?

Een codependent relatie is een relatie waarin de ene partner afhankelijk is van de andere partner voor bijna al zijn of haar fysieke of emotionele behoeften. Een codependent relatie beschrijft ook een relatie waarin één partner de andere in staat stelt om zijn of haar verslaving of onverantwoordelijk gedrag in stand te houden.

De verzorgende en opofferende partner, oftewel codependent partner, is op zijn of haar beurt verslaafd aan hoezeer hij of zij nodig is. Het zelfbeeld en de eigenwaarde van de codependent partner hangt af van de mate waarin hij of zij zichzelf opoffert voor zijn of haar partner. Een codependent persoon zal andere belangrijke gebieden in zijn of haar leven verwaarlozen om zijn partner te plezieren en die extreme toewijding kan schade aanrichten aan:

• andere relaties
• hun carrière
• hun dagelijkse verantwoordelijkheden

In sommige gevallen zijn beide partners zowel volledig afhankelijk van de ander als volledig zelfopofferend aan de relatie en spelen ze dus zowel de afhankelijke als de codependent rol in de relatie.

• Codependente relaties kunnen voorkomen tussen vrienden, romantische partners of familieleden.
• Vaak bevat de relatie ook emotioneel of fysiek misbruik.
• Vrienden en familieleden van een codependent persoon kunnen zien dat er iets mis is.
• Zoals bij elk psychisch of emotioneel gezondheidsprobleem of toxische relatie vereist de behandeling tijd, moeite, en de hulp van een arts of psychisch zorgverlener.

Symptomen dat je codependent bent

Het kan moeilijk zijn om onderscheid te maken tussen iemand die codependent is en iemand die gewoon aanhankelijk is of erg gecharmeerd van een andere persoon. De meeste codependent mensen voldoen aan deze voorwaarden:

• je vindt geen voldoening of geluk in iets anders dan het doen van dingen voor de andere persoon.
• Je blijft in de relatie, zelfs als je je ervan bewust bent dat je partner kwetsende dingen doet, je manipuleert of je fysiek of emotioneel bedreigd of verwaarloost.
• Je doet er alles aan om de ander te behagen en tevreden te stellen, ongeacht de kosten voor jezelf.
• Je voelt constante angst voor je relatie en een continu verlangen om de ander altijd gelukkig te maken.
• Je gebruikt al je tijd en energie om je partner alles te geven waar hij of zij om vraagt.
• Je voelt je schuldig als je aan jezelf denkt en zal geen persoonlijke behoeften of verlangens uitdrukken.
• Je negeert je eigen moraal of geweten om te doen wat de ander wil.
• Je eigen identiteit is gericht op het opofferen van jezelf voor de andere persoon.

Oorzaken van codependent relaties

Codependentie is een aangeleerd gedrag dat meestal voortkomt uit vroegere gedragspatronen en emotionele moeilijkheden.

Schadelijke ouderlijke relaties

Mensen die als volwassene codependent zijn hadden als kind of als tiener vaak problemen met hun ouderlijke relatie. Zij hebben misschien geleerd dat hun eigen behoeften minder belangrijk waren dan die van hun ouders, of helemaal niet belangrijk waren. Ze leerden zich te concentreren op de behoeften van de ouders en nooit aan zichzelf te denken.

Behoeftige ouders kunnen hun kinderen leren dat kinderen egoïstisch of hebzuchtig zijn als ze iets voor zichzelf willen. Als gevolg daarvan leert het kind zijn eigen behoeften te negeren en denkt het alleen maar aan wat het te allen tijde voor anderen kan doen.

In deze situaties kan een van de ouders:

• een verslavingsprobleem met alcohol of drugs hebben
• een gebrek aan volwassenheid en emotionele ontwikkeling hebben gehad, wat resulteert in hun eigen egocentrische behoeften

Deze situaties veroorzaken gaten in de emotionele ontwikkeling van het kind, waardoor deze als volwassene op zoek gaat naar codependent relaties.

Leven met een geestelijk of lichamelijk ziek familielid

Codependentie kan ook het gevolg zijn van de zorg voor een persoon die chronisch ziek is. De rol van verzorger, vooral op jonge leeftijd, kan ertoe leiden dat een kind zijn of haar eigen behoeften verwaarloost en er een gewoonte van maakt om alleen maar anderen te helpen. De eigenwaarde van een persoon kan zich vormen rond het feit dat hij of zij nodig is voor een ander en daar niets voor terugkrijgt.

Veel mensen die met een ziek familielid samenwonen, ontwikkelen geen codependentie. Maar het kan in dit soort familieomgevingen gebeuren, vooral als de ouder of hoofdverzorger in het gezin disfunctioneel gedrag vertoont.

Misbruik in je jeugd

Fysiek, emotioneel en seksueel misbruik kan psychologische problemen veroorzaken die jaren of zelfs een heel leven duren. Een van de vele problemen die kunnen ontstaan door misbruik in het verleden is de codependentie.

Een kind of tiener die misbruikt wordt zal leren zijn gevoelens te onderdrukken als een verdedigingsmechanisme tegen de pijn van misbruik. Als volwassene resulteert dit aangeleerde gedrag in de zorg voor de gevoelens van een ander en niet in het erkennen van de eigen behoeften.

Soms zal een persoon die misbruikt wordt later op zoek gaan naar een gewelddadige relatie, omdat hij of zij alleen maar bekend is met dit soort relaties. Dit manifesteert zich vaak in codependente relaties.

Mogelijke eigenschappen van codependent mensen

Mensen die in codependent relaties zitten hebben vaak de volgende eigenschappen:

Laag zelfbeeld

Het gevoel dat je niet goed genoeg bent of jezelf vergelijken met anderen zijn tekenen van een laag zelfbeeld of een laag gevoel van eigenwaarde. Het lastige van eigenwaarde is dat sommige mensen zichzelf hoog lijken in te schatten maar zich eigenlijk weinig geliefd of onvoldoende voelen. Meestal verborgen voor het bewustzijn zitten de gevoelens van schaamte en schuld. Perfectionisme gaat bijvoorbeeld vaak samen met een laag gevoel van eigenwaarde. Als alles perfect is, voel je je niet slecht over jezelf.

Please-gedrag

Het is prima om iemand te willen behagen waar je om geeft, maar codependent mensen denken meestal niet dat ze een keuze hebben. Sommige codependents hebben moeite om nee te zeggen tegen iemand. Ze gaan door het vuur en offeren hun eigen behoeften op om andere mensen tegemoet te komen.

Slecht grenzen aangeven

Grenzen zijn een soort denkbeeldige lijn tussen jou en anderen. Het verdeelt wat van jou en van iemand anders is. Dat geldt niet alleen voor je lichaam, geld en bezittingen, maar ook voor je gevoelens, gedachten en behoeften.

Dat is vooral waar codependent mensen in de problemen komen. Ze hebben wazige of zwakke grenzen. Ze voelen zich verantwoordelijk voor de gevoelens en problemen van anderen. Sommige codependent mensen hebben juist starre grenzen. Ze zijn afgesloten en teruggetrokken, waardoor het voor andere mensen moeilijk is om dicht bij hen te komen. Soms worden ze heen en weer geslingerd tussen het hebben van zwakke grenzen en het hebben van starre grenzen.

Reactiviteit op anderen

Een gevolg van slechte grenzen is dat je reageert op iedereens gedachten en gevoelens. Als iemand iets zegt waar je het niet mee eens bent, geloof je het of word je defensief. Je absorbeert hun woorden, omdat er geen grens is. Met een grens zou je je realiseren dat het alleen hun mening was en niet een weerspiegeling van jou en je niet bedreigd voelen door onenigheid.

Dwangmatig helpen

Een ander effect van slechte grenzen is dat als iemand anders een probleem heeft je hem of haar wilt helpen tot het punt dat je jezelf opoffert. Het is natuurlijk om empathie en sympathie voor iemand te voelen, maar codependent mensen beginnen andere mensen boven henzelf te plaatsen. In feite voelen ze zich gedwongen te helpen en kunnen ze zich afgewezen voelen als een ander geen hulp wil. Bovendien blijven ze proberen de ander te helpen en dingen te repareren, zelfs als die persoon zijn advies duidelijk niet aanneemt.

Controledwang

Controle helpt codependent mensen zich veilig te voelen. Iedereen heeft enige controle nodig over de gebeurtenissen in zijn leven. Je zou niet in constante onzekerheid en chaos willen leven, maar voor codependent mensen beperkt controle hun vermogen om risico’s te nemen en hun gevoelens te delen.

Soms hebben ze zelf een verslaving die hen helpt los te komen van de controledwang, zoals alcoholisme, of die hen helpt hun gevoelens in bedwang te houden, zoals een werkverslaving.

Codependent mensen moeten ook hun naasten onder controle houden, omdat ze andere mensen nodig hebben om zich op een bepaalde manier te gedragen om zich goed te voelen. In feite kunnen de eigenschappen als pleasen en helpen gebruikt worden om andere mensen te controleren en te manipuleren.

Een andere mogelijkheid is dat codependent mensen bazig zijn en je vertellen wat je wel of niet moet doen. Dit is een schending van de grens van iemand anders.

Disfunctionele communicatie

Codependent mensen hebben moeite met het communiceren van hun gedachten, gevoelens en behoeften. Als je niet weet wat je denkt, voelt of nodig hebt, wordt dit een probleem in je relatie.

Of je bent bang om de waarheid te zeggen, omdat je iemand anders niet van streek wilt maken. In plaats van te zeggen: “Dat vind ik niet leuk”, kun je doen alsof het goed is of iemand vertellen wat hij of zij moet doen. Communicatie wordt hierdoor oneerlijk en verwarrend.

Obsessies

Codependent mensen hebben de neiging om hun tijd te besteden aan het nadenken over andere mensen of relaties. Dit wordt veroorzaakt door hun afhankelijkheid en angst. Ze kunnen ook geobsedeerd raken als ze denken dat ze een ‘fout’ hebben gemaakt of zouden kunnen maken.

Soms kun je vervallen in fantasie over hoe je de dingen zou willen hebben of over de persoon van wie je houdt als een manier om de pijn van het heden te vermijden. Dit is een manier om in ontkenning te blijven, maar het weerhoudt je ervan om je leven te leven.

Afhankelijkheid

Codependent mensen hebben andere mensen nodig om zich goed te voelen over zichzelf. Ze zijn bang om afgewezen of in de steek gelaten te worden, zelfs als ze op zichzelf kunnen functioneren.

Sommigen moeten altijd een relatie hebben, omdat ze zich depressief of eenzaam voelen als ze te lang alleen zijn. Deze eigenschap maakt het voor hen moeilijk om een relatie te beëindigen, zelfs als de relatie pijnlijk of beledigend is. Ze voelen zich uiteindelijk gevangen.

Probleemontkenning en slachtoffermentaliteit

De meeste codependent mensen zien hun probleem niet onder ogen. Meestal denken ze dat hun probleem ligt bij hun partner, iemand anders of de situatie. Ze blijven klagen of proberen de andere persoon te helpen, ze gaan van de ene relatie of baan naar de andere en geven nooit toe dat ze zelf onderdeel van het probleem zijn.

Zie ook: Slachtoffermentaliteit

Codependent mensen ontkennen ook hun eigen gevoelens en behoeften. Vaak weten ze niet wat ze voelen en zijn ze alleen gefocust op wat anderen voelen. Hetzelfde geldt voor hun behoeften. Ze besteden aandacht aan de behoeften van anderen en niet aan die van henzelf. Ze kunnen in ontkenning zijn van hun behoefte aan ruimte en autonomie.

Hoewel sommige codependent mensen behoeftig lijken doen veel alsof ze zelfvoorzienend zijn en geen hulp nodig hebben. Ze zullen moeite hebben met hulp ontvangen. Ze zijn in ontkenning over hun kwetsbaarheid en behoefte aan liefde en intimiteit.

Problemen met intimiteit

Dit gaat niet over seks, hoewel seksuele disfunctie vaak een weerspiegeling is van een intimiteitsprobleem. Het gaat over open en gesloten zijn met iemand in een intieme relatie.

Door de schaamte en de zwakke grenzen kun je bang zijn dat je wordt beoordeeld, afgewezen of achtergelaten. Aan de andere kant kun je bang zijn om gesmoord te worden in een relatie en je autonomie te verliezen.

Je zou je behoefte aan nabijheid kunnen ontkennen en het gevoel kunnen hebben dat je partner te veel van je tijd wil hebben. Je partner klaagt vervolgens dat je niet beschikbaar bent, maar hij of zij ontkent zijn of haar eigen behoefte aan autonomie.

Pijnlijke emoties of emotieloosheid

Codependentie creëert stress en leidt tot pijnlijke emoties. Schaamte en een laag gevoel van eigenwaarde creëren angst om beoordeeld, afgewezen of in de steek gelaten te worden, fouten te maken, een mislukking te zijn, je gevangen te voelen door dichtbij te zijn of juist door alleen te zijn.

De andere symptomen leiden tot gevoelens van boosheid en wrok, depressie, hopeloosheid en wanhoop. Als deze gevoelens te veel zijn, kun je je emotioneel verdoofd voelen of last krijgen van alexithymie.

Behandeling van codependentie

Een paar dingen kunnen helpen bij het vormen van een positieve, evenwichtige relatie:

• Mensen in codependente relaties moeten kleine stappen zetten in de richting van een scheiding tussen de individuen in de relatie. Het kan zijn dat ze een hobby of activiteit moeten vinden die ze buiten de relatie om leuk vinden.
• Een codependent persoon moet proberen tijd door te brengen met familieleden of vrienden.
• De afhankelijke partner moet besluiten dat hij zijn codependente partner niet meer helpt in zijn of haar gedrag. Dit kan door hem of haar niet toe te staan extreme opofferingen te doen.
• Individuele of groepstherapie is zeer nuttig voor mensen die in een codependent relatie zitten. Een expert kan hen helpen manieren te vinden om hun gevoelens te erkennen en te uiten die sinds hun kindertijd begraven kunnen zijn.
• Mensen die misbruikt zijn, zullen het misbruik uit het verleden moeten erkennen en hun eigen behoeften en emoties weer moeten gaan voelen.
• Ten slotte moeten beide partijen in een codependent relatie leren om specifieke gedragspatronen te erkennen, zoals nodig willen zijn en verwachten dat de andere persoon zijn leven om hem of haar centreert.

Deze stappen zijn niet eenvoudig te zetten, maar zijn de moeite waard om beide partijen te helpen ontdekken hoe ze in een evenwichtige, wederkerige relatie kunnen staan.

Zie ook: drie essentiële factoren in een gezonde relatie

Zie ook: narcisme en echoisme: waarom het goed is om een beetje narcistisch te zijn