orange tabby cat on gray concrete floor

Titillomanie of excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)

Wat is titillomanie of excoriatiestoornis?

Titillomanie, of pathologisch haartrekken, is een veel voorkomende maar te weinig gediagnosticeerde psychische stoornis. Mensen met trichotillomanie ervaren een overweldigende drang om hun haar uit te trekken.

De meeste mensen pulken af en toe aan hun huid. Ze krabben bijvoorbeeld een korstje af of knijpen een puistje uit. Als je echter chronisch aan je huid plukt en krabt of daar een drang toe hebt is er sprake van een stoornis die onder verschillende namen bekend staat: titillomanie, skin picking disorder, huidplukstoornis, huidpulktoornis, dermatillomanie of excoratiestoornis.

Titillomanie is een voorbeeld van een lichaamsgericht repeterend gedrag. Er zijn verschillende lichaamsgerichte repeterend gedragingen die de huid, het haar of de nagels beschadigen.

De beschadigingen zijn een coping-mechanisme in situaties waarin je je ongemakkelijk of angstig voelt. Mensen die dit gebruiken als coping voelen dat repeterend gedrag verlichting kan geven van pijnlijke emoties. In veel opzichten is huidpulken een repeterend of obsessief verzorgingsgedrag dat lijkt op andere drangtrekken zoals:

Titillomanie is een vorm van zelfdestructief gedrag dat je kwaliteit van leven en algehele gezondheid aanzienlijk kan beïnvloeden. De precieze oorzaak van skin picking disorder is onbekend. Het komt vaak voor in combinatie met een obsessief-compulsieve stoornis (OCS), aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD), of autisme.

Alles wat je moet weten over waarom je aan je huid pulkt en hoe je los kunt komen van dit zelfdestructieve gedrag.

Symptomen van dermatillomanie

Mensen met een huidplukstoornis kunnen herhaaldelijk pulken aan puistjes, blaasjes, of korstjes.
Huidplukstoornis is een lichaamsgericht repeterend gedrag. Excoriatiestoornis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De symptomen ontstaan meestal tijdens de adolescentie en de volwassenheid.

Iemand met titillomanie kan de volgende symptomen ervaren:

  • herhaaldelijk trekken, plukken of krabben aan hun huid
  • een gevoel van onrust of gespannenheid voordat er gebrabt of geplukt wordt
  • een gevoel van opluchting tijdens of na het krabben of plukken
  • onvermogen om te stoppen met krabben of plukken, ondanks herhaalde pogingen om te stoppen
  • angst en stress in verband met het krabben of plukken aan de huid
  • een behoefte om andere repetitieve activiteiten uit te voeren die met de huid te maken hebben, zoals puistjes uitknijpen of velletjes aftrekken
  • wonden, huidlaesies, huidirritatie of tintelingen op de getroffen plaatsen
  • aanzienlijke psychische, lichamelijke of sociale stoornissen als gevolg van het huidplukken

Het huidplukgedrag kan van een paar minuten tot enkele uren of enkele maanden duren, met tussendoor perioden van remissie. Als het niet behandeld wordt kan titillomanie leiden tot pijnlijke laesies, bloedingen, littekens en ernstig psychisch leed.

Mensen kunnen om verschillende redenen aan hun huid pulken. Sommigen voelen zich gedwongen om vermeende onvolkomenheden weg te werken, terwijl anderen plukken als reactie op stress, verveling, of uit gewoonte. Onderzoek uit 2014 suggereert dat alleen het denken aan deze gewoonten iemand al kan triggeren er naar te handelen, dus alleen al het denken aan aan je huid pulken kan je laten beginnen.

Deze drangtrekken starten tijdens het begin van de puberteit, vanaf de leeftijd van 11-14 jaar.

Obsessief aan haren trekken (trichotillomanie), is net als titillomanie een obsessieve-compulsieve stoornis, maar wordt wel beschouwd als een aparte aandoening. 

Oorzaken van huidpulkstoornis

Mensen kunnen een huidpulkstoornis ontwikkelen als reactie op:

  • Een infectie, huiduitslag, of verwonding waardoor een korst ontstaat: Het korstje kan jeuken terwijl het geneest, waardoor mensen eraan gaan krabben of pulken tot het bloedt en zich een nieuw wondje vormt. Ze kunnen dan aan de nieuwe korst gaan pulken. Er vormt zich een plukcyclus en het gedragspatroon wordt een gewoonte.
  • Stress of psychische problemen: In tijden van stress kunnen mensen aan hun huid pulken of krabben, aan hun haar trekken, of op hun nagels bijten om te ontstressen.
  • Drang tot verorging: Mensen voelen de drang om aan hun huid te pulken als een vorm van verzorging of in een poging echte of ingebeelde onvolkomenheden in de huid weg te werken.
  • Hoewel huidplukken geen specifieke oorzaak heeft, kan het het gevolg zijn van biologische en omgevingsfactoren.

De huidplukstoornis kan zich naast een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) of een andere psychische aandoening ontwikkelen.

Stoornissen verwant aan excoriatiestoornis

Obsessieve compulsieve stoornis (OCS)

OCS is een psychische aandoening die gekenmerkt wordt door ongewenste zich herhalende gedachten en gedragingen. De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) noemt huidplukken als een veel voorkomende dwangneurose die ontstaat bij mensen met OCS.

Trichotillomanie

Trichotillomanie is een dwangmatige aandoening die verwant is aan OCS. Het leidt tot gewoontegedrag zoals haren trekken, nagelbijten, en tandenknarsen. Naar schatting 38% van de mensen die een huidplukstoornis hebben, hebben ook trichotillomanie. Lees meer over trichotillomanie

ADHD

ADHD is een neuro-ontwikkelingsstoornis die iemands vermogen om op te letten en impulsief gedrag te beheersen verstoort. Mensen met ADHD kunnen trichotillomanie ontwikkelen als reactie op hun hyperactiviteit of geringe impulscontrole.

Autismespectrumstoornis (ASS)

Autisme spectrumstoornis (ASS) is een neuro-ontwikkelingsstoornis die gedrag en communicatie beïnvloedt. Artsen beschouwen autisme als een spectrumstoornis omdat het een breed scala van symptomen kan veroorzaken die in verschillende intensiteit voorkomen.

Hoewel autisme symptomen van persoon tot persoon kunnen verschillen, zijn veel voorkomende symptomen zoals

  • weinig oogcontact
  • weinig of geen plezier tonen bij activiteiten of interacties waarbij andere mensen betrokken zijn
  • het tonen van meer of minder gevoeligheid voor zintuiglijke informatie, zoals lawaai, licht, of temperatuur
  • het herhalen van bepaalde gedragingen of zinnen, wat bekend staat als echolalie

De gedragssymptomen van ASS kunnen zich uiten in zich herhalend gedrag, zoals aan de huid trekken en plukken.

Behandelingen voor titillomanie

Veel mensen die dermatillomanie hebben zoeken geen behandeling voor hun aandoening. Sommige mensen zijn zich er misschien niet van bewust dat ze een erkende medische aandoening hebben, en zien huidpulken misschien gewoon als een slechte gewoonte. Anderen kunnen om verschillende redenen aarzelen om hulp te zoeken.

Artsen stellen bij veel gevallen van titillomanie geen diagnose, waardoor er maar weinig informatie over effectieve behandelingen beschikbaar is. Onderzoek suggereert echter dat specifieke gedragstherapieën en medicijnen gunstig kunnen zijn voor mensen met de aandoening. Ook het aanleren van ontspanningstechnieken kan iemand met titillomanie helpen.

Behandelingsmogelijkheden voor excoriatiestoornis omvatten meestal medicijnen en therapie. Behandeling van een onderliggende aandoening kan de impuls tot krabben helpen verlichten.

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Cognitieve gedragstherapie is een stapsgewijze aanpak die zich richt op het veranderen van specifiek gedrag door de oorzaken ervan vast te stellen. Het leert je ook vaardigheden om je gedrag en gedachten te veranderen. Tijdens CGT zal een psycholoog of coach je helpen emotionele, lichamelijke en omgevingstriggers die tot negatief gedrag bijdragen te identificeren en aan te pakken. Je kan een alternatief krijgen als je aan je huid plukt als reactie op stress, angst, of verveling. Alternatieven kunnen zijn:

  • in een rubberen bal knijpen
  • het gebruiken van een Rubik’s kubus
  • tekenen, schilderen, of breien

Gewoonte-omkeringstraining

Gewoonte-omkeringstraining of habit reversal therapy (HRT), is een vorm van cognitieve gedragstherapie die speciaal wordt gebruikt voor drang- en dwangtrekken. Het is ook effectief bij tics. HRT omvat vijf fasen:

  • Bewustwordingstraining: Je identificeert de psychologische en omgevingsfactoren die een episode van huidpulken kunnen uitlokken.
  • Competing response training: Je oefent met het vervangen van het huidplukken door een ander gedrag.
  • Motivatie en naleving: Je houdt je bezig met activiteiten en gedragingen die je eraan herinneren hoe belangrijk het is je aan HRT te houden. Dit kan het krijgen van complimenten van familie en vrienden voor de tijdens de therapie geboekte vooruitgang omvatten.
  • Ontspanningstraining: Je oefent ontspanningstechnieken, zoals meditatie en diep ademhalen. Deze helpen om stress en het daarmee gepaard gaande huidpulken te verminderen.
  • Generalisatietraining: Je oefent je nieuwe vaardigheden in verschillende situaties, zodat het nieuwe gedrag automatisch wordt.

Dialectische gedragstherapie (DBT)

Dialectische gedragstherapie (DBT) is een andere optie voor de behandeling van huidpulken. Deze therapie kan nuttig zijn voor de behandeling van de oorzaken achter lichaamsgericht gedrag.

De vier aspecten van DBT zijn:

  • mindfulness
  • distress tolerantie
  • emotieregulatie
  • interpersoonlijke effectiviteit

Andere therapie

Andere gedragstherapieën zijn acceptatie- en commitment therapie (ACT) en het Comprehensive Behavioral Model of Treatment (ComB). Deze zijn beide betrekkelijk nieuw en er is meer onderzoek nodig om hun effectiviteit te bevestigen.

Medicatie voor titillomanie

Huidplukstoornis in verband met een onderliggende geestelijke gezondheids- of ontwikkelingsconditie kan reageren op medicijnen zoals:

  • selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s) en andere antidepressiva
  • anticonvulsiva zoals lamotrigine (Lamictal)
  • antipsychotica zoals risperidon (Risperdal)

Tips voor als je aan je huid pulkt

Als je onbewust aan je huid pulkt kan je baat hebben bij het dragen van handschoenen of kleefbandages om weefselbeschadiging te voorkomen en de drang om te pulken te verminderen. Je kan ook thuis stressmanagement-technieken oefenen en je omgeving aanpassen om blootstelling aan mogelijke triggers te verminderen.

Tips om de huidpulkstoornis thuis onder controle te houden zijn:

  • verzachtende zalf, zoals aloë-vera-gel of kokosolie van hoge kwaliteit
  • regelmatig aan lichaamsbeweging doen
  • yoga, meditatie, of diepe ademhalingsoefeningen doen om stress of angst te verminderen
  • spiegels verwijderen of afdekken om te voorkomen dat je huidvlekken ziet
  • gereedschap waarmee je aan de huid kunt pulken of trekken, zoals pincetten, nagelknippers en scharen, verbergen

Tenslotte

Huidplukstoornis, of excoratiestoornis, is een zich herhalend gedrag dat gekenmerkt wordt door dwangmatig plukken, krabben, of trekken aan de huid.

Mensen plukken om verschillende redenen aan hun huid. Ze kunnen bijvoorbeeld ook een psychische aandoening hebben, zoals OCS of ADHD. Repeterende gedragingen zoals huidpikken zijn ook veel voorkomende symptomen van ASS.

Zonder behandeling kan huidplukstoornis leiden tot open wonden, littekens, en aanzienlijk emotioneel leed. Mensen met titillomanies kunnen ook sociale terugtrekking ervaren en omgang met vrienden en familie vermijden vanwege hun opvattingen over hun uiterlijk.

Behandelingen voor skin picking disorder richten zich op het opsporen van triggers, het aanpakken van het gedrag, en het beheersen van de symptomen van eventuele onderliggende medische of psychiatrische aandoeningen.

CGT en andere vormen van therapie kunnen je helpen psychologische, lichamelijke of omgevingsfactoren op te sporen die tot je skin picking gedrag bijdragen. SSRI’s, anti-epileptica en antipsychotica kunnen ook helpen bij de behandeling van de huidplukstoornis.

Een opgeleide medische deskundige kan je helpen beslissen welke behandelingsmogelijkheid voor jou het beste kan zijn.

Bronnen

Scroll naar boven