Transgender

Transgender

LGBTQ-woordenboek, Non-binaire spectrum (gender), Trans-

Wat is transgender?

Transgender (vaak afgekort tot trans) is een term voor mensen van wie de genderidentiteit niet overeenkomt met het geslacht dat hen bij de geboorte is toegewezen. Dit kan betekenen dat iemand zich identificeert als een ander gender dan hun geboortegeslacht, of als een gender buiten de binaire indeling van man en vrouw. Transgender mensen kunnen wel of niet kiezen voor medische of sociale transitie, afhankelijk van hun persoonlijke behoeften en situatie. De term is een brede paraplu die verschillende identiteiten omvat, zoals trans mannen, trans vrouwen, non-binaire mensen en anderen die zich niet identificeren met hun toegewezen geslacht.

De term verwijst gewoonlijk naar mannen die bij de geboorte een vrouwelijk gender toegewezen hebben gekregen (trans mannen), en vrouwen die bij de geboorte de mannelijk gender toegewezen hebben gekregen (trans vrouwen); deze voorbeelden staan bekend als binaire transgender personen.

Ook non-binaire mensen vallen onder de term transgender, omdat hun gender niet overeenkomt met het bij geboorte toegewezen gender. Niet alle non-binaire mensen identificeren zich echter als trans.

Ravi wist al van jongs af aan dat er iets niet klopte. Wanneer mensen hen aanspraken met hun geboortenaam en voornaamwoorden, voelde het alsof die woorden niet echt bij hen hoorden. Hen kon het niet precies benoemen, maar wist wel dat de manier waarop de wereld hen zag, niet klopte met hoe hen zichzelf voelde.

Op een dag las Ravi een artikel over transgender identiteiten en voelde een golf van herkenning. “Dat ben ik,” dacht hen. “Ik ben niet verkeerd, ik ben gewoon transgender.” Vanaf dat moment begon Ravi stap voor stap hun identiteit te verkennen. Hen deelde het eerst met een goede vriend, die begripvol reageerde en vroeg welke naam en voornaamwoorden goed voelden. Dat gaf Ravi de moed om dit ook met anderen te delen.

Toen hen later in een veilige omgeving hun nieuwe naam introduceerde en de juiste voornaamwoorden hoorde, voelde het alsof alles op zijn plek viel. “Eindelijk,” dacht Ravi, “word ik gezien zoals ik echt ben.” Het proces was niet altijd makkelijk, maar het gaf hen de vrijheid en het zelfvertrouwen om hun leven te leiden op een manier die echt bij hen paste. Transgender zijn betekende voor Ravi niet alleen een verandering in hoe anderen hen zagen, maar vooral de mogelijkheid om zichzelf volledig te accepteren.

Genderdifferentiatie

Transgender is geen genderidentiteit, maar een genderdifferentiatie. Het geeft aan dat er een verschil is tussen iemands toegewezen gender bij de geboorte en iemands werkelijke gender. Sommige transgender personen voelen al vanaf jonge leeftijd dat hun genderidentiteit anders is dan wat hen is toegewezen, terwijl anderen een langere zoektocht doormaken voordat ze zich realiseren dat ze transgender zijn.

Mensen van wie het lichaam en genderidentiteit wél overeenkomen met hun toegewezen gender, worden cisgender genoemd.

Gender en gender toewijzing

Transgender identiteiten kunnen complex zijn, vooral omdat gender bij geboorte op een binaire manier wordt toegewezen (man of vrouw). Hierdoor bestaan er situaties waarin mensen gedeeltelijke incongruentie ervaren, zoals transfeminiene AFAB-personen (mensen die bij geboorte als vrouw zijn aangeduid, maar zich als vrouwelijk-georiënteerd non-binair identificeren). Dit lijkt tegenstrijdig, maar laat zien hoe genderidentiteit niet altijd past binnen de binaire toewijzing.

Sommige genderidentiteiten zijn deels verbonden met een bepaald geslacht, zoals demigirls (non-binaire vrouwen) en mensen met een genderfluïde identiteit. Dit kan betekenen dat iemand zich grotendeels als vrouwelijk of mannelijk identificeert, maar niet volledig.

Genderidentiteit versus genderexpressie

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen genderidentiteit en genderexpressie. Veel drag queens/drag kings en crossdressers zijn trans of hebben een non-binaire genderidentiteit, en gebruiken drag als een manier om hun genderidentiteit te verkennen. Maar dat maakt drag performers en crossdressers niet per definitie transgender. Zij kunnen zich kleden als een ander gender om artistieke of persoonlijke redenen, zonder dat dit betekent dat hun genderidentiteit anders is dan hun toegewezen gender.

Transidentiteiten

Dysforie en euforie

De transgenderervaring gaat vaak gepaard met gevoelens van genderdysforie en gender-euforie.

Genderdysforie is het gevoel van ongemak doordat iemands genderidentiteit niet overeenkomt met het bij de geboorte toegewezen geslacht. Dit gevoel kan variëren van mild ongemak tot ernstige depressie en angst, vooral wanneer iemand structureel verkeerd gegenderd wordt door anderen. Onderzoek toont aan dat mentale gezondheid aanzienlijk verbetert wanneer iemand correct gegenderd wordt of een transitie ondergaat.

Niet elke transgender persoon ervaart dysforie. Sommigen ervaren het in meer of mindere mate, anderen helemaal niet. De verschillende vormen van dysforie zijn:

  • Cognitieve dysforie:  Een gevoel van ongemak door hoe iemand zichzelf waarneemt, vaak beïnvloed door schuldgevoelens of zelftwijfel. 
  • Sociale dysforie:  Ongemak wanneer anderen iemand verkeerd waarnemen, bijvoorbeeld door het gebruik van verkeerde voornaamwoorden, namen of gendergebonden aanspreekvormen. 
  • Lichamelijke dysforie:  Ongemak over het eigen lichaam, vooral met betrekking tot geslachtskenmerken.

Tekenen van genderdysforie

  • Alleen comfort ervaren wanneer men wordt gezien of behandeld als het gewenste gender (gender-euforie).
  • Gevoelens van isolatie van vrienden, familie, collega’s en de samenleving in het algemeen.
  • Ongemak ervaren wanneer men als het verkeerde gender wordt gezien.

Oorzaken van genderdysforie

  • Hormonale of chromosomale afwijkingen.
  • Problemen tijdens de zwangerschap of vroege ontwikkeling.
  • Intersekse kenmerken.
  • Externe druk en genderstereotypen.
  • Neurodivergentie.

Gender-euforie

Gender-euforie is het tegenovergestelde van dysforie: een gevoel van comfort, tevredenheid en geluk wanneer iemand wordt gezien als het eigen gender. Sommigen stellen dat transgender zijn vooral draait om euforie in plaats van dysforie, omdat het ervaren van een sterke genderidentiteit vaker voorkomt dan puur het ongemak van dysforie.

Binnen transmedicalistische kringen wordt daarentegen beweerd dat iemand alleen transgender kan zijn als diegene dysforie ervaart. Dit wordt bekritiseerd, omdat het transitieprocessen beperkt voor mensen die er juist baat bij hebben vanwege euforie. Ook non-binaire personen en mensen die zich deels identificeren met hun geboortegeslacht vallen buiten deze definitie.

Transitie

Transgender personen kunnen hun gender op verschillende manieren tot uiting brengen. Sommigen kiezen voor een sociale of fysieke transitie, anderen niet.

Een sociale transitie kan bestaan uit:

  • Het veranderen van naam en/of voornaamwoorden.
  • Een andere kledingstijl aannemen.
  • Haarstijl aanpassen.
  • Coming-out naar familie, vrienden of op werk.
  • Het wijzigen van officiële documenten.

Een medische transitie kan bestaan uit:

  • Hormoontherapie (testosteron of oestrogeen).
  • Chirurgische ingrepen zoals borstverwijdering (bovenoperatie), borstvergroting of geslachtsbevestigende operaties.
  • Stemtraining of laserontharing.

Niet alle transgender personen kiezen voor een volledige transitie:

  • Sommigen kiezen voor een sociale transitie, maar niet voor een medische transitie;
  • sommigen ondergaan bepaalde aspecten van de transitie wel, maar andere niet – bijvoorbeeld wel hormoontherapie, geen operatie.
  • Sommigen veranderen hun naam en voornaamwoorden, maar kleden zich nog steeds zoals het hun bij hun geboorte toegewezen gender omdat ze gender non-conform zijn.

Passing en juridische erkenning

Passing verwijst naar het fenomeen waarbij een transgender persoon wordt gezien als het gender waarmee die zich identificeert. Dit kan sociaal belangrijk zijn, maar is niet voor iedereen even relevant, vooral niet voor non-binaire of gender non-conforme mensen.

Historisch gezien werd passing vaak gebruikt om privileges te verkrijgen. Vrouwen verkleedden zich bijvoorbeeld als mannen om te kunnen werken, reizen of vechten in oorlogen.

In sommige landen kunnen transgender personen hun geslacht wijzigen op officiële documenten zoals paspoorten en geboortecertificaten. In sommige regio’s kan dit ook naar non-binair of een “X” geslachtsaanduiding. Niet alle transgender personen hebben echter toegang tot deze juridische veranderingen.

Het veranderen van een naam is een belangrijk onderdeel van transitie. De vorige naam van een transgender persoon wordt vaak een deadname genoemd. Het bewust gebruiken van een deadname heet deadnaming, wat als respectloos en schadelijk wordt ervaren.

Transgender vs. transseksueel

Transseksueel is een oudere term die afkomstig is uit de medische en psychologische wereld. Transseksueel was vroeger een synoniem van transgender, en wordt nog steeds wel gebruikt door oudere transgenders.

In de huidige tijd wordt transseksueel vooral gebruikt als medische term om te verwijzen naar mensen die hun lichaam hebben veranderd of dat willen doen via medische routes, zoals hormonale therapie of lichamelijke operaties. De meeste mensen geven de voorkeur aan het woord transgender, omdat het minder gemedicaliseerd klinkt en ook de mensen omvat die geen medische transitie hebben ondergaan, kunnen ondergaan of willen ondergaan.

Andere medische diagnoses voor transgender personen die medische hulp zoeken zijn genderdysforie en genderincongruentie. Ook deze termen gebruik je vooral in medische context.

Geschiedenis van transgender personen

Transgender personen zijn door de hele geschiedenis heen gedocumenteerd, al werden er andere termen gebruikt voordat het moderne begrip “transgender” in 1965 door J. Oliven werd geïntroduceerd.

Enkele bekende historische transgender personen:

  • Michael Dillon (1944) – Eerste trans man die een volledige medische transitie onderging.
  • Roberta Cowell – Eerste Britse trans vrouw die een geslachtsbevestigende operatie onderging.
  • Eleanor Rykener (1394) – Een middeleeuwse trans vrouw die werkte als borduurster en barvrouw, beroepen die destijds exclusief voor vrouwen waren.

In 2022 werd transgender gerapporteerd als een van de meest voorkomende queeridentiteiten, samen met non-binair en gender non-conforming.

Taalgebruik

In transgender gemeenschappen worden samengestelde termen als ‘transvrouw’ door sommigen als uitsluitend en vervreemdend beschouwd. Wanneer over trans personen wordt geschreven, wordt het woord ‘trans’ als bijvoeglijk naamwoord gebruikt. Het heeft de voorkeur om niet ‘transvrouw’ of ‘transgendervrouw’ te schrijven, maar ‘trans vrouw’, waarbij trans als bijvoeglijk naamwoord wordt gebruikt om in dit geval een categorie vrouwen aan te duiden. We kiezen op deze site dan ook bewust voor de term ‘trans vrouw’, met een spatie. (Lees ook: Transvrouwen bestaan niet, trans vrouwen wel)

Soms wordt “trans” geschreven als trans+ of trans*. De asterisk of het plusteken geven aan dat alle transgenders, non-binaire en verwante identiteiten (zoals drag queens/drag kings en crossdressers) zijn inbegrepen, zonder dat “transgenders, non-binaire en verwante identiteiten” telkens voluit moet worden geschreven.

Terminologie

Wat is genderdysforie?

Veel transgenders (maar niet allemaal) ervaren genderdysforie, een gevoel van onbehagen of zelfhaat dat voortkomt uit een kloof tussen hun innerlijke gevoel van gender en hun uiterlijke verschijning, hun lichaam, of hoe anderen hen waarnemen. Genderdysforie, vaak gewoon dysforie genoemd, kan variëren in intensiteit; het kan ernstig zijn, gemiddeld, mild, of helemaal niet.Oorzaken van dysforie kunnen verschillen tussen mensen en kunnen veranderen in de loop van iemands leven of tijdens transitie.

Wat is passing bij transgenders?

Passing of ‘doorgaan voor’ is een term die in meerdere subculturen wordt gebruikt als je over kan komen voor iets wat je niet bent. Bij door trans personen wordt het gebruikt om hun uiterlijk te beschrijven, en of ze kunnen worden aangezien voor een cisgender persoon. Een trans vrouw zou bijvoorbeeld “passen” wanneer mensen aannemen dat zij een cisgender vrouw is.

Wat is transitie?

Transitie verwijst naar de handeling waarbij iemand begint te leven als het eigenlijke gender, in plaats van het gender dat men bij de geboorte toegewezen kreeg. Transitie kan sociaal of medisch zijn. Sociale transitie houdt meestal in dat je je eigen naam en voornaam gebruikt en vaak je kleren, haar en andere uiterlijke kenmerken verandert om je te presenteren als je eigenlijke gender. Medische transitie is het veranderen van iemands lichaam om dichter bij het gewenste lichaam te komen. Het kan hormoonvervangingstherapie en operaties omvatten. Beide kunnen helpen bij dysforie.

Wat is de deadname of geboortenaam?

De deadname, dode naam of geboortenaam van een transgender is de naam die zijn/haar/hun ouders hem/haar/hen gaven bij geboorte. Veel transgenders kiezen ervoor hun naam te veranderen als onderdeel van hun transitie, hoewel niet iedereen dat doet.

Het opzettelijk gebruiken van de vorige (dead-)naam van een transgender, terwijl je de echte naam kent, wordt deadnaming genoemd.

Vlag

Origenele vlag

Transgender

De transgendervlag werd in 1999 ontworpen door de transvrouw Monica Helms en werd voor het eerst getoond in een pride parade in Phoenix, Arizona, in 2000. De vlag heeft:

  • twee blauwe strepen, de traditionele kleur voor babyjongens,
  • twee roze strepen, de traditionele kleur voor babymeisjes,
  • een witte streep, die staat voor non-binaire, transitionele en intersekse personen

Variaties

Er zijn vele variaties van de transgendervlag, en er zijn er door de jaren heen nog veel meer gemaakt. Een paar veel voorkomende variaties:

Black Trans Flag

Transgender

De zwarte transgender/POC vlag werd gemaakt door trans-activiste en schrijfster Raquel Willis als een symbolische uiting van het niveau van geweld tegen mensen die zowel gekleurd als transgender zijn, als een manier om bewustzijn te verspreiden en om transpersonen van kleur trots te laten zijn. Het werd voor het eerst gebruikt in de Verenigde Staten van Amerika in 2015 in Black Trans Liberation Tuesday. Sommigen vinden echter dat deze vlag non-binaire identiteiten uitwist door de witte streep te vervangen.

Symbool

Het meest voorkomende transgender-symbool is een mix van het vrouwelijke (Venus) symbool, mannelijke (Mars) symbool, en het androgyne (Venus en Mars gemengd) symbool. Dit symbool is begin jaren negentig ontworpen door Holly Boswell, Wendy Parker, en Nancy R. Nangeroni.

Meer informatie

Algemeen

Genderdysforie

Mentale gezondheid en transitie

Transgender identiteit en gemeenschap

Transgendergeschiedenis

Wetgeving en documentatie

Deadnaming en taalgebruik

Transgender symboliek en vlaggen

Bronnen

Meer lezen over: LGBTQ-woordenboek, Non-binaire spectrum (gender), Trans-

Waarom word je steeds verliefd op hetzelfde type?

Lees het artikel Lovemaps: de verborgen blauwdruk van onze liefde.

Alex Johnson

Alex Johnson

Redactie weten.site

Alex Johnson is non-binair en groeide op tussen verschillende talen. Hen merkte hoe woorden voor gender en seksualiteit verschillen per land en generatie. Als onderzoeker in genderstudies schrijft Alex termen die mensen echt gebruiken. Hen let op cultuur, gemeenschap en tijd. Elke term is zorgvuldig gekozen en gekoppeld aan verhalen uit de praktijk.